آسیب رباط صلیبی چیست؟ و فیزیوتراپی چه کمکی به درمان رباط صلیبی میکند؟ در این وضعیت رباط صلیبی قدامی که یکی از نوارهای بافتی قوی است و استخوان ران را به استخوان درشت نی متصل می کند دچار پارگی یا رگ به رگ شدگی می شود.
ورزشکاران هاکی، فوتبال و بسکتبال که زانوی آن ها به سرعت حرکت داده می شود بیشتر در معرض این آسیب هستند.
این نوع آسیب معمولا در طول ورزش هایی که شامل توقف یا تغییر جهت ناگهانی، پریدن و فرود آمدن هستند اتفاق می افتد.
رباط صلیبی قدامی یکی از چهار رباط اصلی است که مفصل زانو را ثابت نگه می دارد. این رباط از مواد فیبری سخت ساخته شده و حرکت بیش از حد مفاصل را با محدود کردن تحرک کنترل می کند.
از میان چهار رباط اصلی زانو، رباط صلیبی قدامی بیشتر از سایرین دچار آسیب می شود. در صورت آسیب دیدگی اغلب احساس می کنید زانو در حال خالی کردن است.
درمان بسته به درجه آسیب احتمالا شامل اصل RICE (استراحت، یخ، کمپرس، ارتفاع) خواهد بود.
ابتدا استراحت و پس از چند روز انجام تمرینات توانبخشی به بازیابی قدرت و تحرک کمک کرده و جراحی آخرین گزینه برای جایگزینی رباط پاره شده است.
یک برنامه تمرینی فیزیوتراپی رباط صلیبی مناسب به کاهش خطر آسیب دیدگی آن کمک می کند.
آناتومی رباط صلیبی
رباط صلیبی قدامی نواری متشکل از بافت همبند متراکم است که از استخوان ران تا استخوان درشت نی کشیده شده و ساختاری مهم در مفصل زانو در نظر گرفته می شود، چراکه حرکت و فشارهای چرخشی قدامی تیبیا را تحمل می کند.
این رباط از قسمت خلفی میانی در شکاف کندیل خارجی فمورال منشاء گرفته و تا برجستگی جلویی بین کندیلوئید درشت نی ادامه داشته و به شاخ خلفی منیسک داخلی می پیوندد.
رباط صلیبی در طول مفصل از بخش های قدامی و میانی استخوان ران تا استخوان درشت نی کشیده شده و بصورت مارپیچ به سمت بیرون به دور خود می چرخد.
رباط صلیبی قدامی از دو بخش باندل قدامی داخلی و باندل خلفی خارجی تشکیل شده که با توجه به محل قرارگیری در پلاتوی تیبیا نامگذاری می شوند.
زمانی که زانو کشیده می شود باندل خلفی خارجی سفت و باندل قدامی داخلی نسبتا شل می شود.
هرچند هنگامی که زانو خم می شود، محل اتصال رباط به فمورال جهت افقی تری به خود گرفته و باعث می شود باندل قدامی داخلی سفت و باندل خلفی خارجی شل شود و در نتیجه باندل قدامی داخلی به تنهایی فشار وارده بر تیبیا قدامی را تحمل می کند.
در صورت بروز هر گونه آسیب در ناحیه رباط صلیبی ، فیزیوتراپی می تواند کمک شایانی به بهبود و ریکاوری این آسیب داشته باشد.
مکانیزم رباط صلیبی
رباط صلیبی در برابر حرکات قدامی و چرخش داخلی تیبیا مقاومت کرده و نقش مهمی در ثبات چرخشی ایفا می کند.
این عملکرد از سابلوکساسیون قدامی مفاصل تیبیوفمورال جانبی و داخلی جلوگیری می کند که برای تغییر محور بسیار مهم است.
ثابت شده است که رباط صلیبی قدامی دارای گیرنده هایی مکانیکی است که تغییر در جهت حرکت، موقعیت مفصل زانو، شتاب، سرعت و کشش را تشخیص می دهد.
یک عامل کلیدی در بی ثباتی پس از آسیب های رباط صلیبی قدامی، تغییر عملکرد عصبی عضلانی و اخلال در سیستم اطلاعات حسی پیکری است.
برای ورزشکارانی که حرکاتی همچون پریدن و کاهش سرعت سریع انجام می دهند مهم است که زانو هنگام اکستنشن ثابت و پایدار باشد.
علائم آسیب رباط صلیبی
- شنیدن صدای بلند تق در مفصل زانو
- درد شدید زانو و ناتوانی در ادامه فعالیت
- تورم سریع
- از دست دادن دامنه حرکتی
- احساس بی ثباتی یا خالی کردن زانو هنگام تحمل وزن
بیشتر بخوانید : آسیب های شایع زانو
درجات آسیب رباط صلیبی
زمانی که رباط آسیب می بیند گفته می شود رگ به رگ شده است. آسیب رباط صلیبی از 1 تا 3 درجه بندی می شود:
- آسیب درجه 1: این نوع آسیب پیچ خوردگی است. رباط آسیب خفیف دیده و مفصل زانو هنوز ثابت است.
- آسیب درجه 2: در این نوع آسیب رباط دچار پیچ خوردگی و کشیدگی شده و یک پارگی جزئی دارد.
- آسیب درجه 3: پیچ خوردگی درجه 3 پارگی کامل رباط و رایج ترین نوع آسیب رباط صلیبی قدامی است.
معمولا در افرادی که پارگی کامل رباط دارند برای رفع آسیب عمل جراحی در نظر گرفته می شود.
در غیر این صورت یعنی آسیب درجه 1 و یا درجه 2، فیزیوتراپی رباط صلیبی راه کارهای متعددی را برای درمان این آسیب در اختیار بیماران قرار میدهد.
علت آسیب دیدن رباط صلیبی
رباط صلیبی به چند طریق دچار آسیب می شود:
- تغییر جهت سریع
- توقف ناگهانی
- کاهش سرعت در حین دویدن
- فرود آمدن از پرشی نادرست، تماس یا برخورد مستقیم مانند تکل فوتبال
چندین مطالعه نشان داده است که در برخی از ورزش‌ها احتمال آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی در ورزشکاران زن نسبت به ورزشکاران مرد بیشتر است.
دلیل بروز این آسیب تفاوت در شرایط فیزیکی، قدرت عضلانی و کنترل عصبی عضلانی است. سایر علل در نظر گرفته شده عبارتند از: تفاوت در تراز لگن و اندام تحتانی (پا)، شل بودن رباط ها و اثرات استروژن بر رباط.
عامل خطر
عوامل متعددی از جمله موارد زیر وجود دارد که خطر آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی را افزایش می دهند:
- زن بودن: احتمالا به دلیل تفاوت در آناتومی، قدرت عضلانی و تأثیرات هورمونی
- شرکت در برخی ورزش ها مانند فوتبال، بسکتبال، ژیمناستیک و اسکی در سراشیبی
- نداشتن آمادگی جسمانی
- پوشیدن کفش نامناسب
- استفاده غیر صحیح از تجهیزات ورزشی، مانند درست تنظیم نکردن پابندهای اسکی
- بازی روی سطوح چمن مصنوعی
معاینه
1. تشخیص
- اشعه ایکس: گاهی رد شکستگی استخوان نیازمند تصویربرداری با اشعه ایکس است. با این وجود اشعه ایکس بافت های نرم مانند رباط ها و تاندون ها را نشان نمی دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تهیه تصاویری از بافت‌های سخت و نرم بدن استفاده می شود. ام آر آی میزان آسیب رباط و صدمات دیگر بافت های زانو از جمله غضروف را نشان می دهد.
- اولتراسوند: از امواج صوتی برای تهیه تصاویری از ساختارهای داخلی و همچنین بررسی صدمات رباط ها، تاندون ها و عضلات زانو استفاده می شود.
2. آزمایشات ویژه
تست کشویی قدامی
در این آزمایش به پشت دراز کشیده و زانو را خم می کنید. شخص دیگری استخوان درشت نی که پشت زانو قرار دارد را گرفته و آرام به سمت جلو می کشد.
حرکت بیش از حد تیبیا در زیر استخوان ران نشان دهنده مثبت بودن تست و احتمال پارگی رباط صلیبی قدامی است.
درمان و فیزیوتراپی رباط صلیبی
درمان پزشکی
1. داروهای ضد التهابی می توانند به کاهش تورم و درد کمک کنند.
2. زانوبند: افرادی که رباط صلیبی قدامی آن ها آسیب دیده است می توانند هنگام دویدن یا ورزش کردن برای پشتیبانی بیشتر از بریس زانو استفاده کنند.
3. تزریق استروئید به زانو
جراحی برای آسیب رباط صلیبی قدامی
بازسازی رباط صلیبی قدامی:
- جراح رباط آسیب دیده را برداشته و سپس آن را با بخشی از تاندون جایگزین می کند. این بافت جایگزین پیوند نامیده شده و از قسمت دیگری از زانوی فرد یا تاندون یک اهدا کننده فوت شده گرفته می شود.
- جراح برای قرار دادن پیوند در محل مناسب استخوان ران و ساق پا را با استفاده از سوکت یا میله سوراخ کرده و سپس با پیچ یا سایر ابزار تثبیت کننده روی استخوان ها محکم می کند.
این پیوند همانند یک داربست عمل کرده و بافت رباط جدید می تواند روی آن رشد کند.
فیزیوتراپی رباط صلیبی
پیروی از اصل RICE:
- استراحت: استراحت کردن برای تسکین درد مهم است. حرکت دادن زانو علائم را تشدید می کند.
- کیسه یخ: زمانی که بیدار هستید سعی کنید حداقل هر دو ساعت یکبار به مدت ۲۰ دقیقه روی زانو یخ قرار دهید.
- کمپرس: دور زانو بانداژ الاستیک یا نوارهای فشاری بپیچید.
- ارتفاع (بالا آوردن): دراز بکشید و زانو را روی بالش قرار دهید.
اولتراسوند تراپی
یک روش مناسب در درمان و فیزیوتراپی رباط صلیبی ، استفاده از اولتراسوند تراپی است.
دستگاه‌های اولتراسوند در بافت نرم ارتعاشاتی ایجاد کرده و گرمای اولتراسوند تراپی و الکتروتراپی با افزایش جریان خون و کاهش درد توانبخشی بافت‌های رباط صلیبی قدامی را سریعتر می کند.
گرمای تولید شده همچنین ماهیچه ها را شل کرده و توانایی کشش بافت های نرم را افزایش می دهد.
تحریک الکتریکی از راه پوست
این روش به دو صورت عمل می کند. 1. ایجاد تحریکی که بدن نسبت به درد واکنشی متفاوت نشان می دهد و 2. انقباض مصنوعی عضله و شکستن چرخه اسپاسم.
تحقیقات نشان داده است که تحریک الکتریکی همراه با ورزش پس از بازسازی رباط صلیبی قدامی باعث افزایش دامنه حرکتی برای اکستنشن و خم شدن زانو می شود.
لیزر درمانی سطح پایین
در این روش با استفاده از طول موج های کوتاه نور (600 الی 1000 نانومتر) که به بافت نفوذ می کنند سرعت بهبودی افزایش یافته و درد و تورم کاهش می یابد.
نتایج یک مطالعه منتشر شده نشان داده است که لیزر درمانی سطح پایین سرعت بهبودی و استحکام رباط های داخلی را هنگام کشش افزایش می دهد.
ویرپول تراپی
هیدروتراپی به شکل وان گردابی پس از بهبود زخم های رباط بازسازی شده می تواند برای کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفید باشد.
انجام تمرینات دامنه حرکتی در حالی که بیمار در ویرپول سرد قرار گرفته است می تواند به افزایش حرکت زانو کمک کند.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی زانو
مقاله ای جامع و کامل در خصوص انواع آسیب های زانو و درمان های فیزیوتراپی آن
تمرینات فیزیوتراپی
1. اهداف اولیه قبل از جراحی
هدف اصلی بازیابی عملکرد و قدرت طبیعی عضله چهارسر ران و حمایت صحیح از زانو است.
تمرینات عضلات چهارسر
به پشت دراز بکشید و یک حوله کوچک زیر زانو قرار دهید. با فشار دادن پشت زانو به روی حوله عضلات چهارسر را سفت کنید. پنج ثانیه در این حالت بمانید و سپس استراحت کنید.
اسکوات قوس کوتاه
به پشت دراز بکشید و یک توپ را زیر زانو قرار دهید. زانو را به طور کامل صاف کنید و توپ را پشت زانو نگه دارید.
صاف بلند کردن پا
عضله چهارسر بالای ران را سفت کنید و سپس به آرامی پای صاف را حدود 12 تا 15 اینچ به سمت بالا ببرید. به مدت دو ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی پا را پایین بیاورید.
سر دادن پاشنه پا
به پشت دراز بکشید، به آرامی زانو را خم کنید و پاشنه پا را به سمت باسن حرکت دهید.
خم کردن زانوها
روی شکم دراز بکشید و با درگیر کردن عضلات همسترینگ پشت ران به آرامی زانوی آسیب دیده را به سمت بالا خم کنید.
بلند کردن پاشنه
این تمرین در حالت ایستاده انجام می شود. برای تعادل یک دست را روی پشتی صندلی قرار دهید.
اکنون پاشنه پای آسیب دیده را به آرامی بالا بیاورید و روی نوک پاها بایستید. پنج تا ده ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی پاشنه ها را پایین بیاورید. این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
بیشتر بخوانید : 10 تمرین فیزیوتراپی زانو
2. پس از جراحی (توانبخشی بعد از عمل)
هفته اول
برای کاهش تورم از یخ استفاده کنید و مرتبا پا را بالا نگه دارید. استفاده از زانوبند و عصا ضروری بوده و هدف اکستنشن کامل و 70 درجه فلکشن تا پایان هفته اول است.
حداقل به مدت 8 هفته باید حرکات چند جهته کشکک را انجام دهید. سایر تمرینات موبیلیزاسیون در 4 هفته اول شامل اکستنشن غیرفعال زانو (بدون هایپراکستنشن) و فلکشن غیرفعال و فعال است.
می توانید برای تقویت عضلات ساق پا، همسترینگ و چهارسر ران (واستوس مدیالیس) تمرینات دیگری نیز انجام دهید.
هفته سوم و چهارم
بیمار باید سعی کند با کمک یک عصا مرحله استانس را هنگام راه رفتن افزایش دهد. با کنترل صحیح عضلات همسترینگ یا چهارسر ران می توان استفاده از عصا را کاهش داد.
هفته پنجم
استفاده از زانوبند به تدریج کاهش می یابد. موبیلیزاسیون غیرفعال حرکت را راحت تر می کند اما همچنان نباید زانو را کامل خم کنید.
می توانید ابتدا تمرینات زنجیره حرکتی بسته مرتبط با عضلات همسترینگ و چهارسر ران (واستوس مدیالیس) را انجام دهید.
تمرینات باید با شدت کم (50 درصد حداکثر نیرو) شروع شوند و به تدریج به 60 الی70 درصد افزایش یابند.
تمرینات زنجیره حرکتی بسته با موقعیت‌های کم فشار (پرس پا، استپ) شروع شده و سپس به تمرینات پیشرفته تر (به عنوان مثال تمرینات تیمی) ختم می شوند.
پیشرفت تمرینات به میزان درد، تورم و کنترل عضلات چهار سر ران بستگی دارد. اگر قدرت عمومی خوب باشد می توانید تمرینات حس عمقی و هماهنگی مانند تمرینات تعادلی روی تخته را انجام دهید.
هفته دهم
می توان حرکات پویا به جلو، عقب و کنار و همچنین تمرینات ایزوکینتیک را به برنامه اضافه کرد.
پس از سه ماه
بیمار می تواند پس از سه ماه به تمرینات عملکردی مانند دویدن و پریدن ادامه دهد. با شدیدتر شدن تمرینات حس عمقی و هماهنگی می توانید سریعتر جهت حرکت را تغییر دهید.
برای تحریک هماهنگی و کنترل از طریق پردازش اطلاعات داخلی و خارجی، لازم است تغیراتی در ورودی قابل مشاهده، ثبات، سرعت اجرای تمرین، پیچیدگی، مقاومت، عملکرد یک یا دو پا و غیره ایجاد شده و تمرینات شدیدتر شوند.
ماه چهارم و پنجم
هدف نهایی به حداکثر رساندن استقامت و قدرت تثبیت کننده های زانو و همچنین بهینه سازی کنترل عصبی عضلانی با تمرینات پلایومتریک است.
همچنین افزودن تمرینات ورزشی خاص مربوط به شتاب و کاهش سرعت، تغییر در مانورهای دویدن و چرخش، رفلکس های آرتروکینتیک را بهبود بخشیده و از بروز آسیب های جدید در طول مسابقه جلوگیری می کند.
بایدها و نبایدهای مرتبط با آسیب
- به اندازه کافی استراحت کنید. بدن برای ترمیم بافت های آسیب دیده زانو به انرژی زیادی احتیاج دارد.
در صورت امکان از پاها استفاده نکنید و در چند هفته اول پس از جراحی که بهبودی سریع تر اتفاق می‌افتد استراحت کنید.
- از کرایوتراپی استفاده کنید. ثابت شده است که سرما درمانی به کاهش درد و تورم ناشی از جراحی زانو کمک می کند.
کاهش تورم به بهبودی سریع تر کمک میکند، بنابراین مرتبا روی زانو یخ قرار دهید. در صورت امکان برای دریافت بیشترین نتیجه از سیستم سرما درمانی فعال استفاده کنید.
- از درمان کمپرس استفاده کنید. باندهای فشاری و روش های کمپرس مدرن به حذف مایعات اضافی در ناحیه اطراف مفصل زانو و در نتیجه تسریع بهبودی کمک می کنند.
- بطور مرتب در جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید. همکاری با یک متخصص فیزیوتراپی و یادگیری تمرینات تقویتی و کششی به شما در بهبودی سریع تر و جلوگیری از بروز آسیب های بعدی کمک می کند.
- خیلی زود فعالیت های سنگین انجام ندهید. به خصوص با از بین رفتن درد اولیه شاید وسوسه انگیز باشد که هر چه زودتر فعالیت های عادی را شروع کنید، اما بدن برای بهبودی کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.
دستورالعمل های متخصص فیزیوتراپی را به دقت دنبال کنید و کاری بیشتر از آنچه توصیه شده است انجام ندهید.
- بطور مرتب به پزشک مراجعه کنید. بر اساس برنامه ای که پزشک ارائه داده است عمل کنید. مهم است که در طول دوره بهبودی طبق برنامه پیش بروید و تنها پزشک می تواند بهبودی رباط مورد نظر را تأیید کند.
- فیزیوتراپی رباط صلیبی را سریع متوقف نکنید. از آنجایی که درد کاهش یافته و دامنه حرکتی نسبتا سریع به حالت قبل باز می گردد بسیاری از افراد وسوسه می شوند قبل از بهبودی کامل، فیزیوتراپی را متوقف کنند.
برای اطمینان از تکمیل روند بهبودی دوره درمان را به طور کامل پشت سر بگذارید.
در صورت آسیب رباط صلیبی همین امروز با کلینیک فیزیوتراپی دایان در شمال شرق تهران برای شروع فرآیند درمان با استفاده از تجهیزات پیشرفته و متخصصین مجرب و دریافت یک برنامه تمرینی توانخبشی اقدام کنید.
شماره تماس های کلینیک فیزیوتراپی دایان جهت دریافت نوبت حضوری : 02122786049 – 09128340536
بازتاب: فیزیوتراپی رباط صلیبی زانو | زیباشهر