فیزیوتراپی در دوران بارداری، قبل و بعد از آن
در فیزیوتراپی بارداری از تکنیک‌های تخصصی، ورزش و تمرین‌های خاص برای افزایش سلامت و روحیه مادر، کمک به راحتی در زایمان و آموزش برای بعد از زایمان استفاده می شود، که در این مقاله با نکاتی در این خصوص بیشتر آشنا خواهید شد.
بارداری به عنوان یک روند طبیعی در بخشی از زندگی زنان است که حدود 40 هفته طول کشیده و به سه قسمت سه ماهه تقسیم میشود.
حاملگی در زنان همراه با تغییرات قابل توجه جسمی و روحی است و عدم آگاهی از این تغییرات و چگونگی مقابله با مشکلات احتمالی که بر اثر این تغییرات میتواند ایجاد شود، ممکن است منجر به بروز صدماتی شوند که گاهی آثارش میتواند مادر را حتی تا سالها پس از زایمان نیاز دچار ناراحتی کند و یا اینکه باعث بروز زودرس مشکلاتی شود که معمولا در دوران پیری گریبان‌گیر زنان میشود.
مساله بعدی زایمان مادران است که معمولا به علت عدم آگاهی آنان از روش های مختلف تسهیل زایمان، با درد و مشکلات بعدی همراه است.
مشکلاتی که در اثر بارداری می تواند رخ دهد
در زمان بارداری تغییرات فیزیکی متعددی در بدن یک زن اتفاق می افتد. مرکز ثقل تغییر می کند، فشار بیشتری بر اندام ها وارد می شود و وزن بیشتری برای حمل وجود دارد.
تمام این تغییرات در یک دوره نسبتا کوتاه معمولا منجر به کمردرد، درد لگن و بی اختیاری ادرار می شوند. در دوران بارداری حتی قبل از اینکه برآمدگی نمایان شود، بدن تغییرات عمده ای را تجربه می کند.
وضعیت و نحوه حرکت بدن تغییر می کند، وزنی که بر روی مفاصل قرار دارد افزایش می یابد و ماهیچه ها، رباط ها و بافت های نرم انعطاف پذیرتر و قابل ارتجاع تر می شوند تا به لگن اجازه کشش بدهند تا کودک را در خود جای دهد.
تمام این موارد به دلیل تغییرات هورمونی اتفاق افتاده و بسیار مهم هستند. این تغییرات باید به وجود بیایند تا بدن برای ایجاد یک انسان زیبا آماده شود و به نوزاد اجازه دهد تا تقریبا 9 ماه در شکم رشد کند.
بیش از دو سوم زنان در اولین بارداری خود کمردرد، یک پنجم درد لگن و بیش از 40 درصد بی اختیاری ادرار را تجربه می کنند.
نیمی از آن ها در 8 هفته پس از زایمان بی اختیاری داشته و یک سوم زنان بعد از زایمان نوع جدیدی از بی اختیاری را تجربه می کنند.
شواهد نشان می دهد که برنامه های آموزشی گروهی طراحی و ارائه شده توسط متخصصان فیزیوتراپی کمردرد، درد لگن و بی اختیاری ادرار در زنان باردار را کاهش می دهد.
برخی از زنان در دوران بارداری احساس راحتی داشته و تقریبا هیچ علائمی ندارند.
با این حال تقریبا 20 درصد از زنان باردار از درد کمربند لگنی و درد پایین کمر رنج می برند و تقریبا 7 درصد از زنان حتی پس از زایمان همچنان با درد دست و پنجه نرم می کنند.
همچنین مشخص شده است که 30 تا 50 درصد زنان در دوران بارداری دچار بی اختیاری ادرار می شوند و اگرچه این علائم رایج به نظر می رسند، اما طبیعی نبوده و قابل درمان و پیشگیری هستند.
این علائم در صورت عدم درمان در طول زمان بدتر می شوند.
چرا برخی از زنان در دوران بارداری این مشکلات را تجربه می کنند؟
تمام زنان این علائم را در دوران بارداری تجربه نمی کنند، بنابراین اگر باردار هستید یا به باردار شدن فکر می کنید، لازم نیست نگران باشید.
می دانیم عوامل خطری وجود دارد که زنان را مستعد تجربه این مشکلات می کند.
زنانی که سابقه قبلی کمردرد، درد کمربند لگنی یا اختلال عملکرد کف لگن دارند و فعالیت زیادی انجام می دهند بیشتر مستعد تجربه این علائم در دوران بارداری و پس از زایمان هستند.
در مورد بی اختیاری ادرار به نظر می رسد اضافه وزن، خود بارداری و زایمان (زایمان واژینال یا سزارین) عوامل خطر مرتبط با ایجاد علائم هستند.
همچنین خطرات افتادگی اندام لگن در زنان با افزایش سن و تعداد زایمان، سابقه خانوادگی افتادگی، ضعف عضلات کف لگن، چاقی، بلند کردن مکرر اجسام سنگین و یبوست و زور زدن مکرر مرتبط است.
فیزیوتراپی بارداری
نقش فیزیوتراپی در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان و همچنین در ناراحتی‌های زنان و زایمان بسیار گسترده است.
تمرینات ورزشی مناسب و آگاهی از چگونگی انجام فعالیتهای روزمره میتواند نقش بسزایی در سلامت جسمی و حتی روحی بانوان جامعه داشته باشد و از بروز بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها جلوگیری کند.
یک زن باردار میتواند با برگزاری کلاس‌های خاص دوران بارداری و دادن آگاهی‌های لازم و انجام فعالیتهای ورزشی مناسب سلامت جسمانی خود و جنینش را تا حدود زیادی تضمین کند.
هدف فیزیوتراپی در دوره بارداری و پس از زایمان
معاینه، درمان و آموزش صحیح به زنان باردار درباره تمرینات مؤثر و ایمن که منجر به کاهش کمردرد، درد لگن و بی اختیاری ادرار در طول بارداری و پس از زایمان می شوند در محدوده فعالیت یک متخصص فیزیوتراپی است.
هدف این برنامه، آمادگی زنان قبل از تولد نوزاد بوده که منجر به بارداری و زایمان سالم تر و آسان تر می شود.
مراجعه به متخصص فیزیوتراپی آموزش دیده در زمینه بارداری و اقدامات پس از زایمان برای درمان و راهنمایی مناسب و پیشگیری و درمان تمام این مشکلات بسیار مهم است.
متخصص فیزیوتراپی در دوران بارداری به شما در زمینه های زیر کمک می کند:
- تجویز تمرینات و توصیه های ایمن برای تناسب اندام و سلامتی
- آموزش وضعیت بدن و راهکارهایی برای کاهش فشار و ناراحتی در ناحیه کمر و مفاصل لگن در دوران بارداری
- درمان و پیشگیری از درد پایین کمر یا کمربند لگنی
- تمرین دادن ماهیچه های کف لگن و نحوه انجام تمرینات
- راهنمایی درباره نحوه استراحت راحت و همچنین چگونگی غلبه بر برخی از مشکلات جزئی مرتبط با بارداری
- آماده سازی کف لگن برای زایمان و آموزش ماساژ پرینه
- توصیه هایی درباره وضعیت بدنی و استراتژی های فعال برای مدیریت درد در حین زایمان
هدف فیزیوتراپی حمایت هر چه بهتر زنان از طریق آماده سازی بدن برای بارداری، زایمان و زمان پس از زایمان است.
متخصص فیزیوتراپی به زنانی که مشکلاتی بسیاری از جمله موارد زیر را دارند کمک می کنند:
بی اختیاری ادرار
- بی اختیاری ادرار استرسی
- بی اختیاری ادرار فوریتی
- مثانه بیش فعال
- بی اختیاری در دوران کودکی
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی بی اختیاری ادرار
بارداری و مشکلات پس از زایمان
- دستورالعمل های مربوط به ورزش ایمن در دوران بارداری
- ارائه کلاس های قبل از زایمان
- درمان و مدیریت درد کمربند لگنی از جمله اختلال عملکرد سمفیز پوبیس
- کمر درد در دوران بارداری
- زانو درد
- درد دنده یا قفسه سینه
- سندرم تونل کارپال
- توانبخشی کف لگن و شکم پس از زایمان (از جمله دیاستاز رکتوس عضلات شکمی)
- جداشدگی عضله مستقیم شکمی
- سندروم خروجی قفسه سینه
- ادم بارداری و بروز سندروم‌های فشاری
- واریس
- ایمبالانس‌های عضلانی
اختلال عملکرد کف لگن
- پرولاپس
- اختلال عملکرد جنسی (دیسپارونی)
- درد مزمن لگن
- مشکلات روده
- یبوست
- بی اختیاری مدفوع
- التهابات مفاصل لگن
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی کف لگن
روش روتین فیزیوتراپی قبل از زایمان
به دنبال تایید حاملگی توسط پزشک، زنان به کلینیک فیزیوتراپی محلی یا بیمارستان مربوطه ارجاع میشوند که زمان ایده آل برای ارجاع آنها هفته 12 تا 14 ام حاملگی می باشد.
در ابتدا بیمار پس از ارجاع توسط متخصص زنان از نظر شرایط ریسکی پزشکی بررسی میشود.
باید سایر بیماری هایی که میتواند بر حاملگی وی اثر سو بگذارد بررسی شود. همه مادران باید شاخص توده بدنی شان حساب شده باشد. شاخص توده بدنی (وزن تقسیم بر مربع قد بر حسب متر) اگر بالای 30 باشد فرد چاق و فربه است و چاقی مفرط دارد در این موارد مادر رسیک آمبولی، دیابت حاملگی و… دارد.
اگر شاخص توده بدنی مادر کمتر از 18 باشد این نشان دهنده اختلالات تغذیه ای است. در اینگونه موارد مادر حتما باید به متخصص تغذیه ارجاع شود.
به طور معمول میزان افزایش وزن تا 25 درصد نسبت به قبل از دوران بارداری در حد طبیعی است و برای تغذیه جنین لازم است به طور میانگین حدود 12.5 کیلوگرم افزایش وزن وجود دارد، که این افزایش وزن مربوط به رشد جنین و جفت، بزرگ شدن رحم و سینه‌ها، ذخیره چربی، بزرگ شدن عضلات و …. میباشد.
به همه مادران باید شیوه صحیح بستن کمربند حاملگی آموزش داده شود.
حاملگی تغییراتی را در سیستم‌های غدد مترشحه داخلی، سیستم تناسلی، اسکلتی عضلانی، پوست، قلبی‌عروقی، تنفسی و ادراری و… ایجاد میکند.
فیزیوتراپی زنان در بارداری سیستم اسکلتی عضلانی
- همزمان با رشد جنین به تدریج عضلات شکم تحت کشش قرار میگیرند و تکرار این کششها در زنانی که چندین زایمان داشته‌اند منجر به کاهش تن عضلات شکم میشوند که وجود این عامل همراه با تغییرات عمده‌ی هورمونی میتواند منجر به جدا شدگی عضلات مستقیم شکمی از ناحیه لاینه البه آ شود.
- به علت تغییرات هورمونی شلی لیگامانی ایجاد میشود که باعث تحریک پذیری مفاصل و بروز مشکلات و صدمات به انها شود. در این بین مفاصل کمری، لگنی و اندام تحتانی که وظیفه تحمل وزن را برعهده دارند بیشتر در معرض آسیب قرار میگیرند.
- در دوران بارداری وزن رحم بر روی عضلات کف لگن میباشد که منجر به پایین افتادن کف لگن حدود 2.5 سانتی متر میشود. علاوه بر این فشار ممتد در مراحل زایمان فشار وارده بیشتر میشود بنابراین ممکن است هنگام وضع حمل و خروج نوزاد علاوه بر تحت کشش قرار گرفتن عضلات کف لگن، پارگی نیز رخ دهد.
- در دوران بارداری و پس از زایمان، به علت بزرگ شدن پستان‌ها و وضعیتهای بدنی خاصی که فرد هنگام مراقبت و نگهداری از فرزند به صورت تکراری به خود میگیرد شانه ها گرد شده و به قدام حرکت میکنند، قوس مهره های گردنی افزایش پیدا کرده و سر به جلو متمایل میشود. همچنین به علت افزایش وزن رحم و محتویاتش، مرکز ثقل بدن به جلو و بالا متمایل شده که به خود منجر به افزایش قوس مهره‌های کمری و پشتی میشود. پس از زایمان، تغییرات ایجاد شده معمولا به طور خود به خودی تصحیح نمی‌شود و این پوزیشن های بارداری ممکن است به عنوان یک پوزیشن یاد گرفته باقی بماند و عادت شود. یکی دیگر از عواملی که منجر به دائمی شدن این پوزیشن می شود بغل کردن دائمی بچه میباشد.متخصص فیزیوتراپی در ارزیابی پس از زایمان
متخصص فیزیوتراپی در ارزیابی پس از زایمان
- مشاوره درباره چگونگی بهبودی پس از زایمان (زایمان طبیعی یا سزارین)
- ارزیابی وضعیت بدن، تنفس، شکاف عضلات شکم (دیاستاز رکتوس شکم) و عملکرد عضلات کف لگن
- طراحی یک برنامه ورزشی برای توانبخشی عضلات کف لگن و شکم
- توصیه هایی درباره نحوه ورزش ایمن بعد از زایمان
- درمان هرگونه علائم اختلال عملکرد کف لگن پس از زایمان
- آموزش درباره سلامت مثانه، روده و سلامت جنسی و بهبود وضعیت لگن
در اولین ملاقات با پزشک چه انتظاراتی باید داشت؟
اولین جلسه با یک متخصص فیزیوتراپی شامل ارزیابی دقیق وضعیت بوده و ابتدا سؤالاتی درباره علائم و سوابق پزشکی پرسیده می شود. مطمئن باشید هر چیزی که به متخصص فیزیوتراپی بگویید کاملا محرمانه خواهد ماند.
پس از ارزیابی اولیه، معاینه فیزیکی انجام خواهد شد. نوع معاینه انجام شده به شرایط بیمار بستگی داشته و شامل بررسی وضعیت و عملکرد، تون عضلانی، انعطاف پذیری و قدرت است.
درمان های فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی بر اساس نتایج معاینه یک برنامه درمانی تجویز می کند که به طور خاص برای شما طراحی شده است، بنابراین در این زمینه هیچ درمان استانداردی وجود ندارد.
درمان مشکلات کف لگن، مثانه و روده شامل موارد زیر خواهد بود:
- تمریناتی برای تقویت یا آزادسازی عضلات کف لگن
- درمان دستی
- توصیه هایی درباره عادات مثانه و روده
- صحبت درباره تغییرات احتمالی در سبک زندگی برای کمک به مدیریت مشکل
درمان بیماری های اسکلتی عضلانی عبارتند از:
- درمان دستی
- ورزش هایی برای تقویت عضلات ضعیف
- حرکات کششی برای کاهش تنش در عضلات سفت
- استفاده از نوار کینزیولوژی
- مشاوره درباره فعالیت
- صحبت درباره تغییرات احتمالی در سبک زندگی برای کمک به مدیریت مشکل
- تجویز ابزارهای حمایتی و بریس ها
کارشناسان ما برنامه درمانی را بر اساس طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت طراحی می کنند.
در نتیجه برای بیمار ترکیبی از تمرینات کف لگن، پیلاتس یا تحریک الکتریکی، توصیه هایی درباره وضعیت خواب، دستشویی رفتن، اصلاح وضعیت بدن و تکنیک های آرام سازی تجویز خواهد شد.
هم اکنون با راه کارهای فیزیوتراپی بارداری بیشتر آشنا شده اید برای دریافت خدمات می توانید با کلینیک فیزیوتراپی دایان تماس گرفته و اولین نوبت خود را جهت مشاوره، تشخیص و درمان دریافت کنید.
شماره تماس های کلینیک فیزیوتراپی دایان جهت دریافت نوبت حضوری : 02122786049 – 09128340536
