بیماری صرع یا Epilepsy یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (اختلال نورولوژیکی) است که در آن فعالیت مغز مختل شده و موجب تشنج یا بروز دوره ای رفتار ها و احساسات غیر عادی و از دست دادن هوشیاری می شود.
هر کسی ممکن است دچار صرع شود. صرع می تواند هم زنان و هم مردان را در تمام نژادها، پس زمینه های ژنتیکی و در تمام سنین درگیر کند.
علائم تشنج بسیار متفاوت هستند. بعضی از افراد مبتلا به صرع هنگام تشنج چند ثانیه به جایی خیره می شوند.
در حالی که ممکن است بعضی دیگر دست ها یا پاهای خود را مرتبا تکان های ناگهانی بدهند.
یک بار دچار تشنج شدن به معنی این نیست که فرد صرع دارد. برای تشخیص صرع عموماً فرد باید حداقل دو بار ناگهانی و بی دلیل دچار تشنج شده باشد.
درمان با دارو و گاهی اوقات با جراحی می تواند تشنج ها را در اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند.
برخی از افراد برای کنترل تشنج ها نیاز به درمان مادام‌العمر دارند اما برای برخی دیگر تشنج ها در نهایت برای همیشه برطرف میشوند.
بیماری بعضی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با افزایش سن آنها از بین برود.
علائم بیماری صرع
از آنجا که صرع ناشی از فعالیت غیر طبیعی در مغز است، تشنج ها ممکن است بر روی هر گونه فرایندی که مغز آن را هدایت می کند تاثیر بگذارند.
موارد زیر از نشانه ها و علائم تشنج هستند:
- گیجی موقت
- خیره شدن
- تکان خوردن های غیر قابل کنترل دست و پا
- از دست دادن هوشیاری یا حواس
- علائم روانی مانند ترس، اضطراب یا آشنا پنداری
علائم ممکن است بسته به نوع تشنج متفاوت باشند. در اکثر موارد شخص مبتلا به صرع هر بار نوع یکسانی از تشنج را تجربه می کند
بنابراین علائم در هر دوره مشابه یکدیگر هستند.
پزشکان معمولاً بسته به اینکه فعالیت غیر عادی مغز چگونه شروع می شود، تشنج ها را به دو نوع کانونی و کلی دسته بندی می کنند.
تشنج کانونی
وقتی به نظر می رسد که تشنج ناشی از فعالیت غیر طبیعی تنها در یک ناحیه از مغز است، تشنج کانونی (جزئی) نامیده میشود.
این نوع تشنج به دو دسته تقسیم می شود:
تشنج های کانونی بدون از دست دادن هوشیاری
زمانی که تشنج ها جزئی و ساده باشند، باعث از بین رفتن هوشیاری نمیشوند.
این تشنج ها ممکن است موجب تغییر در حواس فرد یا تغییر ظاهر، بو، حس، مزه یا صدای محیط اطراف در نظر او شوند.
همچنین این تشنج ها ممکن است منجر به پرش های غیرعادی قسمتی از بدن مانند دست یا پا و علائم حسی غیر ارادی مثل سوزن سوزن شدن، سرگیجه و دیدن تابشهای نور شوند.
تشنج های کانونی همراه با کاهش هوشیاری
در این تشنج ها که تشنج های جزئی پیچیده نامیده می شوند، هوشیاری یا آگاهی فرد دچار تغییراتی می شود یا از بین می رود.
در حین یک تشنج جزئی پیچیده، فرد ممکن است به نقطه نامعلومی خیره شود یا نتواند به طور عادی به محیط پیرامون خود واکنش نشان دهد یا حرکات تکراری مانند مالیدن دست ها، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن در یک مسیر دایره‌ای شکل انجام دهد.
علائم تشنج های کانونی ممکن است با اختلالات عصبی دیگری مانند میگرن، حمله خواب یا بیماری روانی اشتباه گرفته شود.
برای تشخیص صرع از دیگر اختلالات نیاز است که معاینه و آزمایش دقیقی انجام شود.
تشنج های کلی
تشنج هایی که به نظر می رسد تمام قسمت های مغز را درگیر می کنند، تشنج های کلی نامیده میشوند.
شش نوع تشنج کلی وجود دارد:
تشنج های غیابی
تشنج های غیابی که در گذشته با عنوان پتیت مال (petit mal) یا صرع مختصر شناخته می شدند اغلب در میان کودکان رخ می دهند و با خیره شدن چشم به نقطه ای نا مشخص یا حرکات ظریف بدن مانند پلک زدن چشم یا ایجاد صدا با لب مشخص می شوند.
این گونه تشنج ها ممکن است به صورت دوره ای اتفاق بیفتند و موجب شوند که فرد هوشیاری خود را به طور مختصر از دست بدهد.
تشنج های تونیک
تشنج‌های تونیک موجب سفت شدن عضلات می شوند این تشنج ها معمولاً بر روی ماهیچه های کمر، بازوها و و ران ها و ساق ها تاثیر می گذارند و ممکن است موجب شوند که فرد زمین بخورد.
تشنج‌های آتونیک
تشنج های آتونیک که با عنوان حملات سقوط نیز شناخته می شوند موجب از بین رفتن کنترل ماهیچه ها میشوند و در نتیجه ممکن است باعث شوند که فرد ناگهان کنترل خود را از دست بدهد و زمین بخورد.
تشنج های کلونیک. تشنج های کلونیک همراه با حرکات ریتمیک یا تکراری ماهیچه ها هستند. این نوع تشنج ها معمولاً گردن صورت و بازوها را تحت تاثیر قرار می دهند.
تشنج های میوکلونیک
تشنج های میوکلونیک معمولاً به صورت حرکت ها و پرش های ناگهانی دستها و پاها ظاهر می شوند.
تشنج های تونیک -کلونیک
تشنج های تونیک کلونیک که در گذشته با عنوان تشنج‌های گراند مال (grand mal) شناخته می شدند وخیم ترین نوع صرع هستند و می توانند موجب از دست رفتن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن و تکان خوردن بدن و گاهی اوقات از دست رفتن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر هر کدام از موارد زیر اتفاق افتاد فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید
- اگر تنفس یا هوشیاری پس از متوقف شدن تشنج بازنگشت
- اگر فورا تشنج دوم شروع شود
- اگر فرد تب بالایی داشته باشد
- اگر فرد دچار گرمازدگی شدید شده باشد
- اگر فرد باردار باشد
- اگر فرد مبتلا به دیابت باشد
- اگر فرد در حین تشنج خود را مجروح کرده باشد
اگر اولین بار است که دچار تشنج میشوید نظر پزشکان را جویا شوید.
دلایل به وجود آمدن بیماری صرع
صرع در نیمی از موارد هیچ دلیل مشخصی ندارد و در نیم دیگری از موارد ریشه مشکل به فاکتورهای مختلفی مانند موارد زیر بر می گردد:
تاثیرات ژنتیکی
بعضی از انواع صرع که با توجه به نوع تشنجی که فرد دچار آن شده است یا قسمتی از مغز که تحت تاثیر قرار گرفته است دسته بندی می شوند، ارثی هستند. احتمال دارد که تاثیرات ژنتیکی در این بیماری دخیل باشند.
محققان بعضی از انواع صرع را به ژن های خاصی ارتباط میدهند اما برای اکثر افراد ژن ها تنها بخشی از دلیل صرع هستند.
بعضی ژن های خاص ممکن است فرد را نسبت به شرایط محیطی که باعث تشنج میشود حساس تر کنند.
ضربه مغزی
ضربه خوردن سر در اثر تصادفات رانندگی یا سایر جراحت های ناشی از حادثه می توانند موجب صرع شوند.
مشکلات مغزی
مشکلات مغزی که موجب آسیب مغز می شوند مانند تومورهای مغزی یا سکته مغزی می توانند موجب صرع شوند.
سکته مغزی علت اصلی بروز صرع در بزرگسالان بالای 35 سال است.
بیماری های عفونی
بیماری های عفونی مانند مننژیت، ایدز و آنسفالیت ویروسی می توانند باعث صرع شوند.
صدمات قبل از تولد یا مادرزادی
پیش از تولد نوزادان، چندین عامل مانند عفونت بدن مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن، جنین را در برابر آسیب های مغزی حساس تر می کند و آسیب های مغزی می‌توانند منجر به صرع یا فلج مغزی شوند.
اختلالات رشد
صرع گاهی اوقات با اختلال در رشد مانند اوتیسم و نوروفیبروماتوز همراه است.
عوامل خطرزا
برخی عوامل خاص ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند.
سن
شروع صرع بیشتر در میان کودکان و افراد مسن شایع است اما این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد.
سابقه خانوادگی
اگر در خانواده تان سابقه صرع وجود دارد، احتمال اینکه دچار یک اختلال تشنجی شوید بیشتر می شود.
جراحت های مغزی
جراحت‌های مغزی علت بعضی از موارد صرع هستند. شما می‌توانید با بستن کمربند در هنگام رانندگی کردن و با پوشیدن یک کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری، اسکی کردن، موتور سواری یا انجام فعالیتهای دیگری که خطر جراحت مغزی در آنها زیاد است، خطر ابتلا به صرع را کاهش دهید.
سکته مغزی و سایر بیماری های عروقی
سکته مغزی و دیگر بیماری های عروقی می توانند منجر به آسیب مغزی شوند که شروع بیماری صرع را تحریک می کنند.
شما می توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری ها اقدامات متعددی را انجام دهید، از جمله محدود کردن مصرف الکل، ترک سیگار، استفاده از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم.
ورزش های سکته مغزی
زوال عقل یا دمانس
دمانس می‌تواند خطر ابتلا به صرع را در بزرگسالان مسن تر افزایش دهد.
عفونت های مغزی
عفونت هایی مانند مننژیت که موجب التهاب مغز یا نخاع می شوند می توانند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند.
تشنج در دوران کودکی
تب بالا در دوران کودکی گاهی اوقات می تواند همراه با تشنج باشد. کودکانی که به علت تب بالا دچار تشنج می شوند، عموما مبتلا به صرع نخواهند شد.
خطر ابتلا به صرع وقتی افزایش پیدا می کند که تشنج کودک مدت زیادی طول بکشد، کودک دچار مشکل دیگری در سیستم عصبی باشد یا در خانواده اش سابقه بیماری صرع وجود داشته باشد.
عوارض جانبی
تشنج در بعضی مواقع خاص می تواند موجب ایجاد شرایطی شودکه برای خود فرد و دیگران ایجاد خطر کند.
زمین خوردن
اگر هنگام تشنج زمین بخورید ممکن است سرتان آسیب ببیند یا استخوان تان بشکند.
غرق شدن
اگر صرع داشته باشید احتمال اینکه در هنگام شنا کردن یا استحمام غرق شوید، ۱۵ تا ۱۹ درصد بیشتر از سایر افراد خواهد بود. زیرا این احتمال وجود دارد که هنگامی که در آب هستید دچار تشنج شوید.
حوادث رانندگی
تشنجی که موجب شود فرد هوشیاری یا کنترل خود را در هنگام رانندگی اتومبیل یا کار با تجهیزات دیگر شود از دست بدهد، می تواند خطرناک باشد.
در بسیاری از نقاط جهان در مورد رانندگی محدودیت هایی وجود دارد که مرتبط با توانایی فرد در کنترل تشنج ها است و قبل از اینکه به فرد اجازه رانندگی داده شود، حداقل مدت زمانی را تعیین می کنند که طی آن مدت تشنجی برای فرد رخ نداده است.
این مدت تعیین شده می تواند چند ماه یا چند سال باشد.
عوارض بارداری
تشنج در دوران بارداری هم برای مادر و هم برای جنین خطر آفرین است و بعضی از داروهای ضد صرع خطر نقص های هنگام تولد را افزایش می دهند.
اگر صرع دارید و می خواهید باردار شوید، زمانی که قصد باردار شدن کردید با پزشکتان در این مورد صحبت کنید.
اکثر زنان مبتلا به صرع می توانند باردار شوند و نوزادان سالمی داشته باشند. آنها باید در طول بارداری به دقت تحت نظر قرار بگیرند و داروهایی که مصرف می کنند باید در صورت لزوم به تناسب تغییر داده شوند.
مهم است که برنامه ریزی برای بارداری را همراه با پزشک تان انجام دهید.
مشکلات مربوط به سلامت روان
افراد مبتلا به صرع به احتمال زیاد دچار مشکلات روانی نیز میشوند، به خصوص افسردگی، اضطراب و افکار و رفتار های خودکشی گرایانه.
این مشکلات ممکن است مرتبط با مواجهه با این بیماری و یا از عوارض جانبی داروها باشد.
سایر عوارض جانبی خطرناک صرع اگرچه غیر معمول هستند اما ممکن است رخ دهند، مانند:
بحران صرعی یا صرع پایدار
این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که حالت تشنج به طور مداوم بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا فرد به طور مکرر دچار تشنج شود و نتواند در فاصله بین آنها هوشیاری خود را به طور کامل به دست بیاورد.
مبتلایان به بحران صرعی بیشتر در معرض خطر آسیب دائمی مغز و مرگ قرار دارند.
مرگ ناگهانی غیر منتظره در اثر صرع (SUDEP)
افراد مبتلا به صرع همچنین کمی در معرض خطر مرگ ناگهانی و غیرمنتظره قرار دارند.
دلیل آن نامشخص است اما بعضی از تحقیقات نشان می دهند که مرگ ممکن است در اثر مشکلات قلبی یا تنفسی اتفاق بیفتد.
افراد مبتلا به تشنج های مکرر تونیک-کلونیک یا افرادی که تشنج هایشان با دارو کنترل نمی شوند، ممکن است بیشتر در معرض خطر SUDEP قرار داشته باشند.
به طور کلی حدود یک درصد از افراد مبتلا به صرع در اثرSUDEP جان خود را از دست میدهند.
روش های درمان بیماری صرع را در این مطلب مطالعه کنید
آیا میدانستید یکی از روش های درمانی برای بیماران مبتلا به صرع و تشنج فیزیوتراپی است که با عنوان فیزیوتراپی صرع شناخته می شود؟
کلینیک فیزیوتراپی دایان در شمال تهران برای درمان و توانبخشی به افراد مبتلا به بیماری صرع یا Epilepsy خدمات لازم را ارائه می دهد
برای آگاهی از نحوه خدمات رسانی و فیزیوتراپی صرع با فیزیوتراپی دایان تماس بگیرید.
