غضروف بافت همبندی است که در بسیاری از قسمت های بدن وجود دارد. اگرچه این بافت سخت و انعطاف پذیر است، اما تقریبا به راحتی آسیب می بیند.
این بافت ظریف لاستیکی بین استخوان های مفاصل به عنوان یک ضربه گیر عمل می کند. افراد در صورت آسیب دیدگی غضروف معمولا درد مفاصل، سفتی و التهاب را تجربه می کنند.
در این مقاله درباره عملکرد غضروف، نحوه آسیب دیدگی و روش های درمان صحبت خواهیم کرد.
از درد و کوفتگی بدن خسته شدی؟
تماس بگیر و وقت معاینه یا فیزیوتراپی تنظیم کن!
وظایف غضروف
غضروف در بدن انسان وظایف مختلفی دارد:
- اصطکاک را کاهش داده و میان مفاصل همانند یک ضربه گیر عمل می کند.
- غضروف به تحمل وزن هنگام دویدن، خم شدن و کشش نیز کمک می کند.
- برای مثال استخوان های قفسه سینه را کنار هم نگه می دارد.
- برخی از اعضای بدن مانند قسمت های خارجی گوش تقریبا به طور کامل از غضروف ساخته شده اند.
- انتهای استخوان های بلند در کودکان از غضروف ساخته شده است که در نهایت به استخوان تبدیل می شوند.
بر خلاف سایر بافت ها، در غضروف خون وجود ندارد. به همین دلیل بهبودی آسیب غضروف در مقایسه با سایر بافت هایی که در آن ها خون وجود دارد زمان بیشتری طول خواهد کشید.
انواع غضروف
سه نوع غضروف وجود دارد:
- غضروف الاستیک (غضروف زرد) : فنری ترین و انعطاف پذیرترین نوع غضروف است که قسمت بیرونی گوش و قسمتی از بینی را تشکیل می دهد.
- فیبرو غضروف : سخت ترین نوع غضروف که قادر به تحمل وزن های سنگین است. این نوع غضروف بین دیسک ها و مهره های ستون فقرات و بین استخوان های لگن قرار دارد.
- غضروف شیشه ای : این نوع غضروف فنری، سخت و الاستیک است و بین دنده ها، اطراف نای و بین مفاصل (غضروف مفصلی) یافت می شود.
غضروف الاستیک، فیبرو غضروف و غضروف شیشه ای همگی دچار آسیب می شوند. به عنوان مثال، لغزش دیسک نوعی آسیب فیبرو غضروف است و وارد شدن ضربه محکم به گوش باعث آسیب دیدن غضروف الاستیک می شود.
آسیب دیدگی غضروف در مفصل که با نام غضروف مفصلی شناخته می شود باعث درد شدید، التهاب و تا حدودی ناتوانی خواهد شد.
بر اساس گزارش موسسه ملی بهداشت، یک سوم بزرگسالان آمریکایی بالای 45 سال از نوعی درد زانو رنج می برند.
علائم آسیب غضروف
بیماران با آسیب غضروف مفصلی علائم زیر را تجربه خواهند کرد:
- التهاب : ناحیه آسیب دیده متورم و گرم تر از سایر قسمت های بدن شده و حساس و دردناک خواهد بود.
- سفتی
- محدودیت حرکتی : اندام آسیب دیده با پیشرفت آسیب حرکت راحت و آزادانه نخواهد داشت.
آسیب غضروف مفصلی بیشتر در زانو اتفاق می افتد، اما آرنج، مچ دست، مچ پا، شانه و مفصل ران نیز گاهی دچار آسیب می شوند.
در موارد شدید، یک تکه غضروف پاره شده و مفصل قفل می شود. این مشکل منجر به همارتروز (خونریزی در مفصل) شده و در ناحیه آسیب دیده لکه و کبودی ظاهر خواهد شد.
علل آسیب غضروف
- ضربه مستقیم : اگر هنگام افتادن یا تصادف با اتومبیل به مفصل ضربه شدیدی وارد شود غضروف آسیب می بیند. همچنین خطر آسیب دیدگی مفصل در ورزشکاران و به ویژه افرادی که در ورزش های پرتحرک مانند فوتبال، راگبی و کشتی شرکت می کنند بیشتر است.
- ساییدگی و پارگی : مفصلی که برای مدت طولانی تحت فشار قرار گیرد احتمالا آسیب می بیند. افراد چاق در یک دوره 20 ساله تنها به این دلیل که بدن تحت فشار فیزیکی زیادی قرار دارد بیشتر از افراد با وزن طبیعی به زانوی خود آسیب می رسانند.
التهاب، ساییدگی و در نهایت از بین رفتن غضروف در مفاصل با عنوان آرتروز شناخته می شود.
- عدم تحرک : مفاصل باید مرتبا حرکت کنند تا سالم بمانند. دوره های طولانی عدم تحرک کافی یا بی حرکتی خطر آسیب دیدگی غضروف را افزایش می دهد.
تشخیص آسیب غضروف
تشخیص تفاوت بین آسیب غضروف، رگ به رگ شدن یا آسیب رباط آسان نیست چراکه گاهی علائم مشابه هستند. با این حال آزمایشات غیرتهاجمی مدرن کار را بسیار آسان تر از گذشته کرده اند.
پزشک پس از انجام معاینه فیزیکی آزمایشات تشخیصی زیر را تجویز خواهد کرد:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) : این دستگاه از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از بدن استفاده می کند. اگرچه ام آر آی مفید است اما همیشه آسیب غضروف را نشان نمی دهد.
- آرتروسکوپی : یک ابزار به شکل لوله (آرتروسکوپ) برای بررسی و ترمیم مفصل وارد بدن می شود. با این روش می توان میزان آسیب غضروف را نیز تعیین کرد.
بیشتر بخوانید : تمرینات بعد از آرتروسکوپی زانو
درمان آسیب غضروف
غیر جراحی
برخی از بیماران به درمان غیر جراحی از جمله تمرینات ویژه، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و گاهی اوقات تزریق استروئید به خوبی پاسخ می دهند.
تمرینات شامل فیزیوتراپی و یا برنامه خانگی است و در صورتی که آسیب گسترده نباشد تنها انجام این تمرینات برای بهبودی کافی خواهد بود.
جراحی
بیمارانی که به درمان محافظه کارانه پاسخ نمی دهند به جراحی نیاز خواهند داشت.
بسته به عوامل متعدد، گزینه های جراحی مختلفی وجود دارد که با توجه به سن و سطح فعالیت بیمار، میزان آسیب دیدگی و مدت زمانی که آسیب رخ داده است انتخاب می شود.
گزینه های جراحی عبارتند از:
- دبریدمان : در این روش قسمت های آسیب دیده و لبه های شل شده غضروف برای جلوگیری از ساییدگی و تحریک سایر قسمت های بدن برداشته می شوند. دبریدمان با استفاده از ابزارهای آرتروسکوپی کوچک مانند دستگاه تراش مکانیکی انجام می شود.
- تحریک رشد غضروف : جراح در زیر غضروف آسیب دیده سوراخ های کوچکی ایجاد کرده و می توان رگ های خونی که در داخل استخوان قرار دارند را مشاهده کرد. این کار باعث ایجاد لخته خون در داخل غضروف و در نتیجه تولید غضروف جدید می شود.
متأسفانه غضروف جدید نسبت به غضروف اصلی انعطاف پذیری کمتری دارد. این بدان معناست که سریع تر از بین می رود و احتمالا در آینده مجدد به جراحی نیاز خواهید داشت.
- موزائیک پلاستی : غضروف سالم و آسیب ندیده از یک ناحیه برداشته شده و به محل آسیب دیده منتقل می شود. این روش در صورت وجود آسیب های گسترده مانند موارد استئوآرتریت مناسب نخواهد بود.
موزائیک پلاستی فقط برای آسیب های محدود که به طور کلی به اندازه 10 تا 20 میلی متر هستند کاربرد خواهد داشت و بیشتر در بیماران زیر 50 سال که در اثر تصادف آسیب دیده اند استفاده می شود.
- کاشت کندروسیت اتولوگ : یک قطعه کوچک از غضروف برداشته شده و پس از انتقال به آزمایشگاه برای تولید سلول های غضروفی بیشتر پرورش داده می شود. حدود 1 تا 3 ماه بعد، سلول های غضروفی جدید در زانو کاشته شده و به بافت سالم تبدیل می شوند.
تمرینات مناسب برای آسیب دیدگی غضروف
متخصص فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف مفصل، تمریناتی را پیشنهاد می کند که باعث کاهش فشار روی غضروف آسیب دیده می شوند.
تمرینات زیر توسط بنیاد آرتروز توصیه شده است:
- کشش ملایم برای حفظ انعطاف پذیری و دامنه حرکت
- تمرینات هوازی و استقامتی برای حفظ وزن سالم و بهبود خلق و خو و استقامت
- تمرینات تقویتی برای افزایش قدرت عضلات اطراف مفاصل
ورزش کردن فواید زیادی دارد، اما احتمال اینکه منجر به بازسازی غضروف شود بسیار کم است. یک بررسی نیز نشان داده است که:
برخلاف انتظارات کلی، بازخورد مکانیکی نقشی در فرآیند بازسازی غضروف نداشته و به تنظیم عملکرد متابولیک پیچیده بیوشیمیایی و بهینه سازی پایدار فرم غضروف کمکی نخواهد کرد.
همچنین نشان داده شده است که ورزش بیشتر منجر به افزایش ضخامت غضروف نمی شود.
آسیب دیدگی کوچک غضروف مفصلی در صورت عدم درمان برای مدت طولانی به آرتروز تبدیل می شوند. برای تشخیص و درمان به موقع آسیب دیدگی غضروفی می توانید به کلینیک فیزیوتراپی دایان در تهران مراجعه کنید.
شماره تماس های کلینیک فیزیوتراپی دایان جهت دریافت نوبت حضوری فیزیوتراپی مچ دست و فیزیوتراپی در منزل : 02122786049 – 09128340536
