نوروپاتی

نوروپاتی یعنی آسیب اعصاب محیطی به هر دلیل که باشد، ضایعه ممکن است پوشش میلین، محور اصلی رشته عصبی یا هر دو را گرفتار کند.

چنانچه تنها یک عصب آسیب ببیند، مونونوریت (Mononeuritis) گفته می شود مانند فشار به عصب میانی (Median nerve ) در سندرم کانال کارپ.

اگر چند عصب به طور جداگانه و پراکنده در اندام ها گرفتار شده باشند، مونونوریت مالتی پلکس (Mononeuritis multiplex) نامیده می گردد مانند آنچه در جذام، لوپوس، دیابت، آرتریت روماتویید و پلی آرتریت گرهی (نودوزا) دیده می شود.

چنانچه ضایع های اعصاب اندام ها را به طور قرینه گرفتار کند، اصطلاح پلی نوریت (Polyneuritis) به کار می رود مانند پلی نوریت در دیابت، تماس با سموم کشاورزی و همچنین پس از مصرف بعضی داروها مثل ایزونیازید، فرودانتین و داروهای ضد سرطان.

علل و انواع نوروپاتی

شروع نوروپاتی معمولا تدریجی است ولی در مواردی مانند قطع عصب ناگهانی می باشد؛ در سندرم گیلن باره استقرار علائم چند روز طول می کشد. به طور کلی هنگام برخورد با این گونه بیماران باید در جستجوی نشانه هایی باشیم که تأیید کننده ی آسیب رشته های عصبی هستند و از نشانه های مهم نوروپاتی ها اختلالات حسی به صورت گزگز، مورمور، سوزش و خواب رفتگی اندام ها می باشد که در چنین مواردی لازم است معاینه ی حسی با به کار بردن سوزن و لوله های محتوی آب سرد و گرم صورت گیرد.

هنگام معاینه توجه به رفلکس ها، بررسی نبض های محیطی اندام ها و لمس اعصاب از نظر هیپرتروفی اهمیت دارد. در نوروپاتی اعصاب محیطی دیده می شود.

هنگام گرفتن تاریخچه توجه به پیشینه ی ارثی و فامیلی، ابتلای به دیابت، مصرف داروها، تماس با مواد سمی و شغل بیمار ممکن است روشنگر علت نوروپاتی باشد. گاهی سرطان های نهفته به صورت پلی نوریت نمود می کنند بویژه در افراد سالمند و بیمارانی که کاهش وزن خود بخود داشته اند، باید به آن توجه داشت.

نمودهای بالینی نوروپاتی

• شکایت بیمار از اختلال حسی (Subjective) یا به دست آوردن آن توسط پزشک (Objective )
• کاهش قدرت در اندام مبتلا به ویژه در بخش دیستال آن
• آتروفی ماهیچه ها که گاهی به ناودانی شدن فواصل بین استخوانی دست ها می انجامد.
• ریزش مو، تغییرات ناخن ها، سیانوز و سردی اندام مربوطه
• وجود زخم های کهنه ای که دیر خوب می شوند و ممکن است بدون درد باشند.
• جدا شدن خودبه خود جزئی از اندام مبتلا (Autoamputation)
• کاهش یا از بین رفتن رفلکس ها
• تغییر شکل اندام مانند پیدایش دست پنجه ای (Claw hand)
• افتادگی مچ دست (Wrist drop) در آسیب عصب رادیال
• افتادگی پا (Foot drop) در ضایعه ی عصب پرونه آل
• درد در نوروپاتی اعصاب میانی، رانی و سیاتیک
• کازالژی (Causalgia)
• علائم اختلالات اتونوم
• هیپرتروفی عصب (جذام)

نوروپاتی

کازالژی (causalgia)

کازالژی یعنی احساس درد ویژه ی نامطبوعی با کیفیت سوزشی در یک عصب محیطی که به طور ناکامل دچار آسیب شده باشد. این درد معمولا چند هفته پس از ضایعه ی عصب در کانون اسیب و سپس در تمام اندام بروز می کند و با لمس عضو مربوطه تشدید می گردد. به طوری که بیمار قادر به تحمل تماس لباس با اندام خود نیست.

روند بالینی کازالژی نوسانات شدید و تخفیف دارد و اعصاب مهمی که بیشتر دچار آن می شوند، عصب های میانی (Median nerve)، اولنار و سیاتیک می باشند. این بیماری هنگام جنگ تحمیلی ایران و عراق به طور شایعی دیده می شد که علت آن صدمه ی اعصاب محیطی در اثر ترکش خمپاره بود.

درمان كازالژی با داروهایی مانند کاربامازپین، فنی تویین و ضد افسردگی های سه حلقه ای مثل آمی تریپتیلین انجام می گیرد. در صورت شکست درمان طبی، از مهار گره های سمپاتیک، برداشتن اعصاب سمپاتیک اندام مبتلا و یا تزریق وریدی گوانتیدین (Guanethidine) در عضو مربوطه استفاده می شود.

علل نوروپاتی ها

• نوروپاتی ها با علت ناشناخته(idiopathic)

سندرم گیلن-باره، پلی نوروپاتی التهابی میلین زدای مزمن (CIDP) و آمیوتروفی نورالژیک یا سندرم پارسونژ-ترنر(Parsonage-turner syndrome)

• نوروپاتی های با منشا واسکولیتی و عروقی و روماتولوژیک

پلی آرتریت گرهی (نودوزا)،لوپوس،آرتریت روماتویید churj – strauss syndrome
وگنر، سرما زدگی برگر (buerger) در سندروم چرچ استرس نوروپاتی همراه با آسم و ائوزینوفیلی دیده می شود.

• نوروپاتی های متابولیک و تغذیه ای

دیابت،هیپو تیروییدی، آکرومگالی، اورمی، بیماری های کبدی، اسپرو، پورفیری، سوءتغذیه، کمبود ویتامبن های B1.B6 و یا B12 و همچنین مصرف بیش از حد ویتامین B6

نروپاتی های عفونی و گرانولوماتور جذام (هر دو نوع توبرکلوئید و لپرماتو)، دیفتری،سارکوییدوز و زونا (هر پس زوستر)

• نوروپاتی های ارثی

نوروپاتی ارثی حسی – حرکتی (شارکو-ماری-توث)، نوروپاتی حسی ارثی، آتاکسی فریدریش، آمیلوییدوز فامیلی، پورفیری، لوکودیستروفی متاکروماتیک، بیماری کرابه، آبتالیپوپروتئینمی، تانژیر، رفسام، فابری و دژین – سوتا.

• نوروپاتی به دلیل داروها و سموم

الکل، داپسون، ایزونیازید، هیدرالازین، فنی تویین، وین کریستین، نیتروفورانتوئین، حشره کش های ارگانوفسفره، DDT ترکیبات هگزاکربن و فلزات سنگین شامل آرسنیک، املاح طلا، سرب، جیوه، طلای سفید، تالیوم و موارد دیگر.

• نوروپاتی های نئوپلازیک و پارانئوپلازیک

فشار به دلیل وجود تومور، نوروپاتی حسی – حرکتی به علت سرطان ریه، پاراپروتئینمی لنفوم، آمیلوییدوز و تجمع سلول های بدخیم پیرامون رشته ی عصبی،نوروپاتی همراه با آنتی بادی Gangloside Anti GMI

• نوروپاتی های فشاری (Compressive)

سندرم کانال کارپ، فشار به عصب اولنار در مچ دست یا ارنج، آسیب عصب پرونه آل، Meralgia parsthetica ، پاژه و نوروپاتی در بیمارانی که به مدت طولانی در ICU ببستری می شوند.

• نوروپاتی در سندرم POEM (پوئم)

این نوروپاتی که مخفف پولی نوروپاتی P ارگانومگالی (۰) اندوکرینوپاتی E مونوکلونال M پلاسما پرولیفراتیو و تغییرات پوستی است در دیسکرازی های پلاسما سل ها دیده می شود

• بررسی های آزمایشگاهی در نوروپاتی ها

افزون بر آزمایش های رایج، تست های دیگری که ممکن است لازم شود عبارتند از:

• تست تحمل گلوکز
• EMG و NCV 
• بررسی مایع نخاع (CSF)
• الکتروفورز پروتئین های خون
• بیوپسی عصب
• آزمایش های مربوط به بیماری های کلاژن و واسکولیتها . درمان نوروپاتيها

درمان نوروپاتی ها

برای درمان نوروپاتی ها باید علت اصلی ایجاد کننده آنها تشخیص داده شده و درمان گردد مثلا در درمان سندرم کانال کارپ برداشتن فشار از روی عصب میانی یا در سندروم های پارنئوپلازیک درمان تومور اولیه باید در نظر باشد، در دیابت کنترل دیابت و تجوز ویتامین B1 ضروری است به طور کلی علت نوروپاتی ها هرچه باشد، اکثر بیماران از گزگز، مورمور، کرختی خواب رفتگی و گاهی سوزش اندام ها شاکی می شوند که لازم است برای درمان علامتی از یکی از داروهای زیر یا ترکیبی از آنها استفاده گردد:

• پرگابالین
• گاباپنتین
• کاربامازپین
• دولوکستین(SYMBALTA)
• ضد افسردگی های سه حلقه ای
• ونلافاکسین(ALVENTA)

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی نوروپاتی

منبع: دکتر ناصر مهربان