آسیب های زانو
آیا در ناحیه زانو درد دارید؟ آیا زانو به خصوص پس از ورزش کمی سفت و دردناک می شود؟ آیا فیزیوتراپی زانو درد مفید است؟ در چنین وضعیتی بهتر است معاینه شوید چرا که زانوها در صورت آسیب دیدگی شدید از کار خواهند افتاد.
از درد و کوفتگی بدن خسته شدی؟
تماس بگیر و وقت معاینه یا فیزیوتراپی تنظیم کن!
مفصل زانو به دلیل افزایش چشمگیر آسیب های زانو در ورزش مورد مطالعه گسترده قرار گرفته و با مداخله زودهنگام و اقداماتی ساده می توان بطور مؤثر درد و دیگر آسیب های زانو را مدیریت کرد.
زانو یکی از مهم ترین و پیچیده ترین مفاصل بدن و نقطه اتصال چهار استخوان اصلی، چهارده رباط و چندین گروه عضلانی کلیدی است و آسیب دیدن این ناحیه برای بسیاری از افراد مشکل ساز خواهد بود.
آسیب زانو اغلب ناشی از ورزش کردن بوده و به روش هایی متفاوت از جمله پارگی و سایش استخوان، ماهیچه یا بافت ها رخ می دهد.
عملکرد اولیه زانو
زانو یکی از بخش های اصلی کنترل حرکت و تعادل است که به پشتیبانی و یکپارچگی حرکت کمک می کند.
زانوها به دلیل تفاوت در محل اتصال و موقعیت عضلات هنگام راه رفتن، دویدن، پریدن و یا تنها انجام فعالیت های روزمره نقشی حیاتی دارند.
ساختار زانو الگوی راه رفتن را مشخص می کند و دلیلی است برای اینکه انسان می تواند در میان صدها جاندار روی دو پای خود ثابت بایستند.
زانو به دلیل داشتن ساختاری محوری و وجود پاتلا (کشکک زانو) حین خم شدن، به مؤثرتر شدن حرکت کمک کرده و هنگام صاف شدن منجر به کاهش انرژی مورد نیاز برای راه رفتن می شود.
مفصل زانو مسئول انتقال نیرو در حین حرکت بین اندام های تحتانی است. از آنجا که حرکات زیادی توسط اندام تحتانی انجام می شود، نیروی زیادی از این طریق منتقل خواهد شد.
هنگامی که ایستاده ایم یا پا را در حین راه رفتن روی زمین می گذاریم، بخشی از نیروی وارده به زمین به سمت پا برگردانده می شود.
این نیرو برای کاهش فشار روی استخوانها از طریق زانو به پا منتقل شده و برای جلوگیری از وارد نشدن فشار اضافه به مچ پا یا لگن در زانو جذب شده و از بین می رود.
بیشتر بخوانید : تمرینات کششک زانو برای تسکین زانو درد
آسیب های زانو و علائم
زانو به دلیل نقش بزرگی که در عملکرد صحیح بدن ایفا می کند یکی از قسمت هایی است که بیشتر دچار آسیب می شود.
صدمه دیدن زانو از آسیب عمده رباط ها و غضروف های فرسوده گرفته تا شکستگی های استخوانی باعث محدودیت شدید در زندگی روزمره می شود.
مفصل زانو یک ساختار آناتومیک پیچیده است که در درجه اول از یک کپسول تشکیل شده و سپس با اتصالاتی عضلانی پوشیده شده که آناتومی گسترده تر آن را تشکیل می دهند و همچنین باعث بروز مشکلات بیشتر می شوند.
پاتلا
قسمت قدامی کمپلکس مفصل زانو از پاتلا تشکیل می شود. پاتلا یک استخوان کوچک و مسطح (سیساموئید) است که درون تاندون قرار گرفته و عضلات ران و چهارسر را به ساق پا متصل می کند.
پاتلا در حرکت نقشی بسیار مهم دارد چراکه از قسمت های داخلی زانو محافظت کرده و همچنین باعث افزایش بازوی گشتاور عضله چهارسر ران و در نتیجه بهبود حرکت می شود.
بیشتر بخوانید : پد چربی اینفرا پاتلا (Infrapatellar Fat Pad) چیست؟
برخی از آسیب های رایج پاتلا عبارتند از:
سندرم سیندینگ لارسن جانسون نوعی پوکی استخوان شبیه به بیماری اسگود شلاتر است که به دلیل نقص در مراکز رشد استخوان ایجاد می شود.
التهاب، تورم، درد تاندون و مفصل اولین علائم پارگی رباط یا تاندون هستند. گاهی اوقات نیز پاتلا دچار شکستگی شده و علائمی از جمله درد شدید، حساسیت، تورم، تغییر شکل و ناتوانی در حرکت دادن زانو را به همراه خواهد داشت.
دررفتگی پاتلا یک آسیب ورزشی رایج است که در این وضعیت پاتلا به دلیل پارگی بافت همبند اطراف آن از موقعیت معمول خود در جلوی زانو خارج می شود.
دررفتگی معمولا به دلیل وارد شدن نیروی بیش از حد به پاتلا و یا در اثر ضربه مستقیم، افتادن یا انجام حرکات چرخشی رخ می دهد.
علائم در رفتگی شامل درد شدید در محل آسیب، جابجایی یا تغییر شکل پاتلا و زانو، تورم و ناتوانایی در تحمل وزن و محدودیت دامنه حرکتی است.
کپسول مفصل زانو
کپسول مفصل زانو در واقع به طور خاص برای انجام عملکردهای خاص خود ساخته شده و با کاهش فشار از روی منیسک و رباط ها به جلوگیری از انجام حرکات بیش از حد و غیر طبیعی کمک می کند.
منیسک
منیسک ها پدهای کوچکی از فیبر وغضروف بوده که در پلاتو تیبیا (ناحیه بالای استخوان ساق پا)، بین استخوان ران و درشت نی قرار گرفته اند.
منیسک با جذب نیروی وارده و پخش آن در زانو منجر به راحتی حرکت می شود. آسیب مینیسک معمولا زمانی رخ می دهد که زانو در یک خمیدگی جزئی دچار پیچ خوردگی شود.
این نوع آسیب به تنهایی و یا با پارگی رباط ایجاد می شود. در چنین حالتی پارگی منیسک داخلی رخ می دهد.
منیسک ها با افزایش سن و انجام آرتروسکوپی در جوانی به مرور تحلیل می روند.
تورم، درد، حساسیت مفصل، محدودیت دامنه حرکتی، ناتوانی در تحمل وزن بر روی زانوی آسیب دیده و احساس گرفتگی یا قفل شدن زانو در هنگام حرکت علائم رایج آسیب منیسک هستند.
رباط ها
رباط های زانو به نحوی عمل می کنند که بتوانید در حالت طبیعی حرکت کنید. در زانو دو گروه رباط اصلی به عنوان رباط های کپسولی داخلی و خارجی وجود دارد.
رباط های کپسولی داخلی
این گروه از رباط های متقاطع قدامی و خلفی تشکیل شده اند و هر کدام از انحراف بیش از حد استخوان ساق پا (به سمت استخوان ران) جلوگیری می کنند.
آسیب های رباط صلیبی قدامی
پارگی رباط صلیبی قدامی که نوعی آسیب ورزشی رایج است اغلب به دلیل کاهش سریع سرعت، انجام حرکات چرخشی یا کشش بیش از حد مانند تغییر جهت، سریع اتفاق می افتد.
آسیب های رباط صلیبی قدامی معمولا با احساس ترکیدگی در مفصل، درد شدید، ناتوانی در ادامه فعالیت و تحمل وزن بر روی پا، تورم و از دست دادن دامنه حرکتی مشخص می شود.
آسیب های رباط صلیبی قدامی پیچیده بوده و مکانیسم و احتمال پارگی بر اساس عوامل خاصی از جمله موارد زیر مشخص می شود:
- جنسیت : پارگی های رباط صلیبی قدامی به نسبت در خانم ها و به خصوص در ورزش هایی که نیاز به تغییر جهت سریع دارند، رایج تر است.
- سن : دوره افزایش قد و تغییرات هورمونی همراه با ورزش به معنای افزایش خطر پارگی رباط صلیبی قدامی است.
- سفتی، عدم تعادل یا ضعف عضلانی : به ویژه در عضلات هسته مرکزی، لگن و ران.
- خشکی مفصل
- سابقه پارگی جزئی یا کامل رباط صلیبی قدامی
- بیومکانیک ضعیف : تکنیک یا الگوهای حرکتی نادرست.
- حرکت بیش از حد : باعث شل شدن رباط ها می شود.
- محیط فعالیت : سطح و کفش نامناسب، پشتیبانی نامناسب منجر به افزایش فشار روی رباط ها و مفاصل می شود.
- بارداری : تغییر سطح هورمون ها و آمادگی برای فرآیند زایمان باعث شل شدن مفاصل و در صورت عدم مدیریت صحیح منجر به افزایش خطر آسیب مفاصل می شود.
- چاقی یا اضافه وزن
آسیب های رباط صلیبی قدامی در نوجوانان به دلیل دوره های اوج قد کشیدن و افزایش تغییرات هورمونی در دوران بلوغ رایج تر هستند.
در این زمان عادات فعالیتی زیادی به وجود آمده و با تقسیم صحیح فشار، اصلاح حرکات و طراحی برنامه های ورزشی برای رفع عدم تعادل و ضعف می توان خطر آسیب و به خصوص آسیب رباط صلیبی قدامی را به حداقل رساند.
این موضوع تمرکز اصلی کلاس های قدرت و آمادگی نوجوانان بوده و هدف این کلاس ها القای عادات ورزشی خوب و به حداقل رساندن هرگونه خطر آسیب در آینده است.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی رباط صلیبی
آسیب های رباط صلیبی خلفی
رباط صلیبی خلفی به طور کلی قوی تر از رباط صلیبی قدامی بوده و اگرچه احتمال آسیب دیدگی در نتیجه افزایش کشش یا چرخش نیز وجود دارد، اما آسیب های رباط صلیبی خلفی اغلب به دلیل وارد شدن نیروی قابل توجه به ناحیه پروگزیمال تیبیا (بالای ساق پا) ایجاد می شود.
صدمات رباط صلیبی خلفی معمولا تشخیص داده نمی شوند زیرا آسیب دیدگی این رباط قوی کمتر رایج است. درد کم تا متوسط، تورم و احساس بی ثباتی یا شلی در مفصل از علائم پارگی این رباط هستند.
رباط های کپسولی خارجی زانو
رباط های کپسولی خارجی زانو در حفظ موقعیت نسبی استخوان های زانو حین حرکت نقشی مهم دارند. رباط های جانبی میانی (تیبیا) و جانبی (فیبولار) وظیفه اتصال استخوان ران و استخوان ساق پا را بر عهده دارند.
عملکرد اصلی رباط ها کاهش نیروهای والگوس (از بیرون به داخل) و واروس (داخل به بیرون)، جدا شدن استخوان های زانو و افزایش زوایای بین آن ها و همچنین محدود کردن حرکات چرخشی است.
رباط جانبی داخلی زانو
پارگی رباط جانبی داخلی یکی دیگر از آسیب های رایج ورزشی است و اغلب به دلیل حرکت پیچشی بیش از حد در هنگام تحمل وزن یا وارد شدن نیروی والگوس (به سمت داخل) ایجاد می شود.
آسیب به طور کلی در نتیجه یک حادثه اتفاق می افتد، اما پارگی گاهی نیز به تدریج و در اثر انجام فعالیت هایی مانند شنای قورباغه به وجود می آید.
آسیب رباط جانبی داخلی اغلب با پارگی شدید رباط صلیبی قدامی همراه است. صدا دادن و احساس کوبش، درد و تورم حاد، محدودیت دامنه حرکتی و احساس داخل و خارج شدن زانو از محل، علائم پارگی رباط جانبی داخلی هستند.
رباط جانبی خارجی زانو
پارگی رباط جانبی خارجی نیز یک آسیب ورزشی رایج است و همانند پارگی رباط جانبی داخلی، اغلب به دلیل پیچش بیش از حد و به طور کلی هنگام تحمل وزن یا نیروهای واروس بیشتر از حد توان رباط، مانند وارد شدن ضربه به قسمت داخلی زانو ایجاد می شود.
آسیب رباط جانبی خارجی با شنیدن صدای پارگی قابل توجه و علائمی از جمله درد حاد (قسمت خارجی زانو)، تورم، سفتی، محدودیت دامنه حرکتی و احساس داخل و خارج شدن زانو از محل، قابل تشخیص است.
بیشتر بخوانید : درمان پارگی رباط صلیبی بدون جراحی
رباط یا تاندون پاتلا
رباط پاتلا که با عنوان تاندون پاتلا نیز شناخته می شود محل اتصال پاتلا و قسمت بالای ساق پا (درشت نی) است.
اگرچه از نظر فنی یک رباط استخوان را به استخوان متصل می کند، اما درک این ساختار کمی گیج گننده است چرا که این رباط از تاندونی که عضله چهار سر را به زانو متصل می کند امتداد یافته است.
این ساختار در نحوه درمان توسط متخصص فیزیوتراپی تفاوت ایجاد خواهد کرد.
رباط پاتلا اغلب به دلیل وارد شدن نیروهای شدید و مستقیم به رباط و یا زمانی که نیرو در یک وضعیت خمیده مانند فرود آمدن از پرش به پا وارد می شود دچار پارگی خواهد شد.
علائم پارگی رباط پاتلا شامل حرکت پاتلا به سمت بالای ران، فرورفتگی پاتلا زیر ناحیه معمول کاسه زانو، تورم، حساسیت، عدم توانایی تحمل وزن و گرفتگی زانو است.
مدیریت آسیب های رباط
رباط ها نقش مهمی در ساختار مفاصل دارند، بنابراین هرگونه آسیب عمده به رباط ها عملکرد مفاصل را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.
اولین قدم در مدیریت هر گونه آسیب رباط زانو، تعیین شدت آسیب است. مراجعه به متخصص فیزیوتراپی نیز مفید است زیرا این متخصصان می توانند زانو را معاینه و به تعیین مشکل کمک کنند.
متخصص فیزیوتراپی در صورت تشخیص پارگی رباط درجه 3 برای تعیین هرگونه آسیب دیگر آزمایش ام آر آی انجام داده و سپس برای در نظر گرفتن گزینه جراحی زانو شما را به یک متخصص ارتوپدی ارجاع می دهد.
پس از بررسی می توان عمل جراحی را انتخاب کرد. این گزینه زمانی در نظر گرفته می شود که استفاده از زانو به دلیل درجه آسیب نا ایمن باشد. جراح تمام جوانب مثبت و منفی را قبل از جراحی ارزیابی خواهد کرد.
درجات آسیب رباط
- رگ به رگ شدن رباط درجه 1 (پارگی چند فیبر) : در این مرحله اغلب تورم وجود نداشته و یا بسیار کم است و تنها از دست دادن عملکرد خفیف، یعنی درد همراه با حرکت مفصل وجود دارد، اما از بین رفتن دامنه حرکت یا قدرت زیاد نیست. بهبودی کامل از این مرحله معمولا 3 تا 6 هفته طول خواهد کشید.
- رگ به رگ شدن رباط درجه 2 (پارگی جزئی) : در این مرحله تورم خفیف تا متوسط و از دست دادن عملکرد شدیدتر مانند لنگیدن یا ناتوانی در دستیابی به دامنه کامل وجود دارد. بهبودی کامل این نوع رگ به رگ شدگی 4 تا 8 هفته طول خواهد کشید.
- رگ به رگ شدن رباط درجه 3 (پارگی کامل) : در این مرحله اغلب مقدار زیادی تورم و از دست دادن شدید عملکرد وجود دارد. این وضعیت به خصوص اگر رباط صلیبی قدامی درگیر باشد به ترمیم جراحی نیاز خواهد داشت. هر گونه پارگی درجه 3 نیازمند بررسی ارتوپدی و معاینات بیشتر است.
بیشتر بخوانید : کشیدگی رباط زانو
مدیریت فوری
علی رغم سطح آسیب، اصول اولیه ای وجود دارند که می توان بلافاصله پس از آسیب برای مدیریت علائم انجام داد.
برنامه R.I.C.E برای مراحل حاد آسیب مناسب بوده و شامل اقدامات زیر است:
- استراحت : توقف فوری ورزش یا فعالیتی که باعث آسیب شده و استراحت کردن تا زمانی که درد و تورم (در صورت وجود) کاهش یابد.
- یخ : قرار دادن یخ روی زانو برای کاهش میزان تورم.
- کمپرس : استفاده از جوراب یا قرار دادن تسمه فشاری روی زانو برای حمایت از زانو و کنترل تورم.
- بالا بردن پا : در صورت وجود تورم برای کاهش میزان مایع موجود در زانو پا را بالاتر از سطح سینه قرار دهید.
تمرینات ملایم دامنه حرکتی و ورزش های تقویتی
مرحله حاد (اولیه) آسیب معمولا 3 روز تا یک هفته طول می کشد. برنامه R.I.C.E باید در این مرحله انجام شود و پس از گذشت این مرحله، کاهش قابل توجه درد و تورم را مشاهده خواهید کرد.
اکنون پس از گذشت این مرحله می توان تمرینات ملایم دامنه حرکتی و ورزش های قدرتی انجام داد. توصیه می کنیم قبل از انجام هر یک از این تمرینات ذکر شده با یک متخصص فیزیوتراپی زانو مشورت کنید.
- دامنه حرکات اکستنشن و فلکشن زانو : روی لبه تخت یا صندلی بنشینید، پاها را آویزان کرده و زانو را به طور متناوب خم و صاف کنید.
- تمرینات عضله چهارسر : در حالت نشسته یا دراز کشیده زانو را کاملا صاف کرده و عضله چهارسر را سفت کنید. هر مرتبه 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید.
- تمرین پل : در حالت دراز کشیده (به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و پاها را صاف روی تخت قرار دهید) پایین تنه را از روی تخت بلند کرده و هر مرتبه 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید.
- کشش ساق پا : در حالت ایستاده پاشنه پاها را به آرامی از روی زمین بلند کنید. هر مرتبه 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت بمانید.
- نشستن کنار دیوار : به دیوار تکیه دهید و به آرامی تا زاویه 45 خم شوید و به مدت 10 تا 20 ثانیه و یا در حد تحمل در این حالت بمانید.
- کلامشل : به پهلو دراز بکشید، یک نوار مقاومتی دور زانوها قرار داده و زانوها را تا 90 درجه خم کنید، در حالی که پاها را کنار هم نگه داشته اید یکی از زانوها را بلند کنید.
فیزیوتراپی زانو
اهدافی که در فیزیوتراپی زانو در نظر گرفته می شود عبارتند از:
- از بین بردن درد یا تورم مفصل
- بازیابی کامل دامنه حرکتی فعال و غیرفعال زانو
- دستیابی به سطح قدرت 5 در عضلات اطراف (چهارسر، همسترینگ، ساق پا، لگن)
- دستیابی به حس عمقی (توانایی بدن در تشخیص موقعیت اعضای مختلف در فضا) و تعادل کافی
- بازگشت کامل عملکرد. این مورد به معنای بازگشت به فعالیت های روزمره طبیعی، وظایف کاری و فعالیت های بدنی است.
توانبخشی همیشه هدف گرا است. اهداف یک فرد مسن با سطح فعالیت پایین کمی متفاوت از یک ورزشکار نوجوان خواهد بود.
بنابراین هر شخص یک چک لیست توانبخشی جداگانه دارد. در هر صورت، متخصص فیزیوتراپی در دستیابی به تمام این اهداف به شما کمک خواهد کرد.
مشکل و عدم تعادل عضلانی زانو
عدم تعادل عضلانی، ضعف و سفتی به ویژه در عضلات ران (چهارسر، همسترینگ و گروه های اداکتور) خطر ابتلا به انواع آسیب های زانو را افزایش می دهد.
از آنجا که ماهیچه های بسیاری مفصل زانو را پوشانده اند، سفتی یا ضعف بیش از حد در عضلاتی که مفصل را در موقعیت صحیح نگه می دارند منجر به عوارض یا آسیب های جدی خواهد شد.
به عنوان مثال می توان به سفتی باند ایلیوتیبیال و ضعف عضله چهار سر ران (واستوس مدیالیس ابلیکوس) که منجر به دررفتگی پاتلا می شوند اشاره کرد.
بنابراین بسیار مهم است در طول ورزش مطمئن شوید فشار مناسب به عضله وارد می شود و در صورت بروز هر گونه مشکل برای بررسی و دریافت توصیه های درمانی به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید.
فیزیوتراپی چگونه به بهبود زانو کمک می کند؟
فیزیوتراپی در بهبودی صحیح و کامل آسیب های زانو نقشی بسیار مهم دارد.
هر آسیب کمی متفاوت از دیگری است، با این حال فیزیوتراپی زانو به شما کمک می کند از روند صحیح درمان و تمرکز بر روی یک برنامه توانبخشی با هدف بهبودی کامل و سریع و بازگشت به سلامتی مطمئن شوید.
تمرینات درمانی احتمالا شامل موارد زیر خواهند بود. این برنامه های ورزشی در طول توانبخشی آسیب های زانو از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
زانو یکی از مراکز اصلی حرکت و ثبات است و در بازیابی کامل عملکرد برای کار، ورزش و زندگی عمومی نقشی مهم ایفا می کند.
بنابراین لازم است فشار به طور تدریجی به زانو وارد شود، در غیر این صورت عوارض بیشتری رخ خواهد داد. یکی از جنبههای خدمات فیزیوتراپی زانو که اغلب نادیده گرفته می شود کلاس های تمرینی هستند.
در حال حاضر یک کلاس قدرت و آمادگی برای نوجوانان و یک کلاس قدرت و تعادل برای بزرگسالان ارائه شده است.
هدف این کلاس ها بهبود سلامتی و لذت از ورزش و همچنین آموزش عادات ورزشی کمک کننده به فعالیت های روزمره و در نتیجه کاهش خطر آسیب در آینده است.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی زانو درد
اجتناب از آسیب و بهبودی زانو
ساختار زانو به نحوی است که تا پنج برابر وزن بدن را تحمل می کند، اما حتی با این وجود نیز باید مراقب بود.
تکنیک صحیح بلند کردن اجسام چه در وزنه برداری و یا خانه تکانی در عملکرد زانو نقشی مهم دارد. به طور مشابه، گرم کردن مفصل قبل از فعالیت بدنی نیز احتمال آسیب دیدگی را کاهش می دهد.
تقسیم صحیح نیرو و انجام تمریناتی مانند اسکات و لانگز به تقویت مفاصل، به ویژه رباط ها و عضلات اطراف زانو و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک می کند.
به همین ترتیب، مشاوره فیزیوتراپی بدون در نظر گرفتن آسیب های زانو برای بهبودی مفید خواهد بود.
اولین توصیه پس از آسیب دیدگی استراحت است زیرا با توجه به پیچیدگی مفصل زانو احتمال آسیب بیشتر در آینده وجود دارد.
برای بازیابی توانایی عملکردی زانوهایتان لازم است که به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره و انواع خدمات توانبخشی در تهران نیز می توانید به کلینیک فیزیوتراپی دایان مراجعه کنید.
در انتها شماره تماسهای کلینیک فیزیوتراپی دایان جهت دریافت نوبت حضوری فیزیوتراپی مچ دست و فیزیوتراپی در منزل : 02122786049 – 09128340536