انقباض عضلانی یا انقباض عضلات که فاسیکولاسیون نیز نامیده می شود انقباض سریع و خود به خودی فیبرهای عضلانی است که در سطح پوست مشاهده می شود.
انقباض عضلانی با اسپاسم عضلانی که انقباضات ناگهانی و غیر ارادی ماهیچه ها است و یا پرش های عضلانی (میوکلونوس) که تکان های ناگهانی مانند پرش پا هنگام خواب هستند و یک گروه عضلانی را تحت تاثیر قرار می دهند تفاوت دارد.
از درد و کوفتگی بدن خسته شدی؟
تماس بگیر و وقت معاینه یا فیزیوتراپی تنظیم کن!
انقباض عضلانی معمولا در افرادی با سیستم عصبی عضلانی سالم رخ می دهد.
تا 70 درصد افراد سالم به این مشکل دچار می شوند اما این انقباضات می توانند نشانه بیماری جدی تری باشند.
علل انقباض عضلات
سلول های عصبی که نورون نامیده می شوند سیگنال های الکتریکی تولید کرده و آن ها را از طریق یون ها به داخل و خارج دیواره های سلولی منتقل و هدایت می کنند.
دیواره های سلولی پمپ هایی دارند که یون های سدیم را به سلول ها منتقل کرده و یون های پتاسیم را خارج می کنند.
این انتقال یون ها باعث تغییر در بار الکتریکی نورون شده و به سیگنال الکتریکی اجازه می دهد از طریق عصب حرکت کند.
نورون ها برای انتقال سیگنال به سایر نورون ها و دیگر سلول های بدن مواد شیمیایی کوچکی به نام انتقال دهنده های عصبی آزاد می کنند.
محلی که انتهای یک نورون با سلول دیگر برخورد می کند سیناپس نامیده می شود. این همان نقطه ای است که انتقال دهنده های عصبی از طریق گیرنده های یک سلول عصبی به یک سلول دیگر منتقل می شوند.
محلی که نورون این سیگنال را به سلول های عضله منتقل می کند اتصال عصبی عضلانی نامیده می شود.
زمانی که عضلات منقبض شده و حرکت می کنند از سلول های عصبی در محل اتصال عصبی عضلانی انتقال دهنده عصبی استیل کولین آزاد شده و توسط گیرنده های سلول های عضلانی دریافت می شود.
سلول های عضلانی با استفاده از استیل کولین و آزادسازی یون های کلسیم ذخیره شده در یک ساختار غشایی در سلول های عضلانی به نام شبکه سارکوپلاسمی باعث انقباض عضلات می شوند. این فرایند در کسری از ثانیه اتفاق می افتد.
واحد حرکتی به یک نورون حرکتی یا سلول عصبی که فعالیت عضلات و رشته های عضلانی که این فعالیت را به عهده دارند را کنترل می کند اشاره دارد.
زمانی که یک واحد حرکتی فعال باشد، نورون استیل کولین را در محل اتصال عصبی عضلانی آزاد کرده و تمام رشته های عضلانی کنترل شده توسط آن نورون حرکتی منقبض می شوند.
انقباض عضلانی به دلیل تحریک بیش از حد واحد حرکتی و همچنین ترشح استیل کولین به دلایل مختلف از جمله مواردی که در لیست زیر آمده است رخ می دهد.
عدم تعادل الکترولیت ها
سدیم، پتاسیم و کلسیم همگی الکترولیت های مهمی هستند که در عملکرد سیستم عصبی و انقباضات عضلانی نقش دارند.
عدم تعادل الکترولیت ها به دلیل رژیم غذایی، کم آبی بدن، اختلالات هورمونی، بیماری ها یا مصرف برخی داروها باعث جمع شدگی غیرعادی عضلات و در نتیجه انقباض آن ها می شود.
کافئین زیاد
کافئین یک محرک شناخته شده برای افزایش انرژی و هوشیاری است.
با این حال مصرف کافئین زیاد باعث آزاد شدن بیش از حد یون های کلسیم از شبکه سارکوپلاسمی داخل عضلات شده و این افزایش یون ها منجر به انقباض فیبرهای عضلانی می شود.
کم آبی
کم آبی بدن که می تواند ناشی از عدم نوشیدن آب کافی یا از دست دادن بیش از حد آب ناشی از تعریق، ادرار، استفراغ و اسهال باشد باعث عدم تعادل الکترولیت ها و انقباض عضلات می شود.
کم آبی همچنین غلظت سدیم در بدن را افزایش می دهد چراکه بدن آب کافی برای حذف یون های سدیم از طریق تعریق و دفع ادرار را ندارد.
این تجمع سدیم اضافی باعث تحریک مکرر پیام های عصبی و در نتیجه انقباض عضلات می شود.
خستگی
خستگی فیزیکی می تواند منجر به استرس بدنی شود و سیستم عصبی را حساس تر کند. این افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و احتمال شلیک عصبی باعث گرفتگی و انقباض ماهیچه خواهد شد.
فشردگی عصب
فشرده شدن عصب می تواند باعث تحریک مکرر عصب و رشته های عضلانی تحت کنترل آن و در نتیجه گرفتگی و انقباض مداوم عضلات شود.
نیکوتین
گیرنده های موجود بر روی فیبرهای عضلانی درون محل اتصال عصبی عضلانی که انتقال دهنده عصبی استیل کولین را جذب می کنند گیرنده های نیکوتینی نامیده می شوند.
فعالیت این گیرنده ها با اتصال به استیل کولین و شروع انقباضات عضلانی آغاز می شود.
گیرنده های نیکوتینی همانطور که از نامشان مشخص است توسط نیکوتین یا ترکیبی که در دخانیات مانند سیگار و تنباکو وجود دارد فعال می شوند.
سیگار کشیدن یا استفاده از سایر دخانیات حاوی نیکوتین با تحریک بیش از حد گیرنده های نیکوتینی منجر به انقباض عضلات می شود.
ورزش
فیبرهای عضلانی از تحریک بیش از حد نورون های حرکتی در طول فعالیت بدنی خسته می شوند.
حتی بعد از اتمام ورزش و زمانی که فیبرهای عضلانی دیگر نیازی به انقباض سریع و مکرر ندارند نیز احتمالا نورون ها همچنان تحریک شده باقی می مانند.
این وضعیت پس از ورزش برای مدتی کوتاه و تا زمانی که نورون های حرکتی به حالت طبیعی بازگردند باعث لرزش عضلات می شود.
نوروپاتی
نوروپاتی یا وضعیتی که با آسیب عصبی و نقص عملکرد مشخص می شود باعث ارسال مدارم سیگنال ها در امتداد اعصاب حرکتی به فیبرهای عضلانی می شوند.
این اختلال در عملکرد سیستم عصبی منجر به انقباضات غیر ارادی و لرزش عضلات خواهد شد.
داروهای خاص
برخی داروها مانند دیورتیک ها که آب از دست رفته بدن از طریق ادرار را جبران می کنند به عنوان عارضه ای از عدم تعادل الکترولیت ها باعث انقباض عضلات می شوند.
گروهی از داروهای آسم از جمله آگونیست های بتا 2 مانند سیمبیکورت ، آلبوترول و تربوتالین نیز می توانند باعث انقباض عضلات شوند.
این داروها فعالیت گیرنده های بتا بر روی عضلات را افزایش داده و با افزایش فعالیت گیرنده های نیکوتینی منجر به جذب استیل کولین می شوند.
علل جدی تر انقباض عضلات
انقباض عضلات در اکثر مواقع خوش خیم است و دلیلی برای نگرانی نیست.
با این حال انقباضات طولانی و مکرر که چند هفته یا چند ماه ادامه داشته باشند می توانند نشان دهنده یک بیماری عصبی جدی تر از جمله موارد زیر باشند:
سندرم سروتونین: سندرم سروتونین یک اختلال نادر است که با افزایش ضربان قلب، اضطراب، گیجی و انقباض عضلات مشخص می شود.
این سندرم به دلیل تجمع زیاد انتقال دهنده عصبی سروتونین یا مصرف بیش از حد مهارکننده های بازجذب سروتونین که از داروهای ضد افسردگی هستند ایجاد می شود.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: این بیماری که با عنوان لوگهریگ نیز شناخته می شود یک اختلال پیشرونده عصبی است که باعث آسیب اعصاب حرکتی می شود.
این شرایط منجر به از دست دادن کنترل عضلات، گفتار، بلع و تنفس شده و انقباض مداوم عضلات از نشانه های بارز این بیماری است.
دیستروفی عضلانی: دیستروفی عضلانی مجموعه ای از اختلالات ژنتیکی است که با ضعف پیشرونده عضلات، خشکی، درد، افزایش فشار عضلانی، انقباض عضلات و مشکل در راه رفتن مشخص می شود.
سندرم ایزاک: سندرم ایزاک یک اختلال عصبی عضلانی نادر است که در اثر تحریک بیش از حد اعصاب محیطی که فیبرهای عضلانی را فعال می کنند ایجاد می شود.
این وضعیت می تواند باعث گرفتگی و انقباض عضلات، خشکی، درد و کاهش رفلکس های عضلانی شود.
بیشتر بخوانید : تحریک الکتریکی عضلات چیست؟
در این مطلب با تحریک الکتریکی عضلانی (عضلات) و همچنین روش تخصصی الکتروتراپی در فیزیوتراپی بیشتر آشنا خواهید شد
تشخیص انقباض عضلات
مراجعه به پزشک می تواند به تشخیص علت انقباض عضلات کمک کند. پزشک درباره علائم چندین سوال از جمله موارد زیر خواهد پرسید:
- زمان شروع و طول مدت انقباض عضلات
- محل انقباض عضلات
- انقباض عضلات هر چند وقت یکبار اتفاق می افتد و آیا با عوامل خاصی همراه است
در صورتی که انقباض عضلات بطور مکرر اتفاق بیافتد و زندگی روزمره را مختل کند احتمالا لازم است برای ثبت و ارزیابی فعالیت الکتریکی فیبرهای عضلانی آزمایش الکترومیوگرافی انجام دهید.
اگر علائم عصبی دیگری مانند ضعف عضلانی، خستگی، اختلال در گفتار، ضعف قدرت گرفتن اجسام و مشکل در راه رفتن داشته باشید به احتمال زیاد به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده خواهید شد.
متخصص برای تشخیص اینکه آیا یک بیماری عصبی باعث انقباض عضلات می شود یا خیر ارزیابی های بیشتری مانند آزمایش خون، آزمایش های هدایت عصبی و احتمالا بیوپسی عضلانی انجام خواهد داد.
بیشتر بخوانید : دردها و آسیب های عصبی
در مقاله فوق با دردها و آسیب های عصبی، علائم و روش های درمان آن از جمله فیزیوتراپی بیشتر آشنا شوید
درمان انقباض عضلات
درمان انقباض عضلانی به علت زمینه ای بستگی دارد. تغییر سبک زندگی می تواند به کاهش احتمال گرفتگی خود به خودی عضلات در افراد سالم کمک کند.
در موارد علل جدی تر انقباض عضلانی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، دیستروفی عضلانی یا سندرم ایزاک داروهایی برای کاهش علائم تجویز می شود.
همچنین گاهی برای حفظ عملکرد مناسب عضلات و جلوگیری از پیشرفت علائم به فیزیوتراپی نیاز خواهید داشت.
بیشتر بخوانید : طب سوزنی چیست و چه فوایدی دارد؟
پیشگیری از انقباض عضلانی
تغییر سبک زندگی از انقباض عضلات جلوگیری می کند. اقداماتی که می توانید انجام دهید شامل موارد زیر است:
- حفظ تعادل الکترولیت با هیدراته ماندن و درمان بیماری های زمینه ای
- محدود کردن مصرف کافئین
- خواب کافی
- ترک سیگار و سایر دخانیات
- تنظیم دوز داروها طبق توصیه پزشک
برای جلوگیری از تداخلات دارویی خطرناک و کاهش خطر ابتلا به سندرم سروتونین حتما تمام داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید را به پزشک اطلاع دهید.
خلاصه
انقباض عضلات لزوما نگران کننده نیست چراکه معمولا افراد سالم تحت تأثیر قرار می گیرند. با این حال علت گرفتگی طولانی مدت عضلات می تواند یک بیماری زمینه ای باشد.
در این صورت برای تشخیص دقیق باید با پزشک صحبت کنید.
سخن نهایی
اکثر انقباضات عضلانی به طور طبیعی ناشی از عوامل مختلف سبک زندگی هستند و مگر در صورتی که انقباض اغلب چند هفته یا چند ماه ادامه داشته باشد دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
هیدراته ماندن، خواب کافی و اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین می تواند به کاهش انقباضات عضلانی کمک کند.
بیشتر بخوانید : پس از تمرین درد عضلانی دارید؟ تمرین را متوفف نکنید!!!
برای بررسی، تشخیص و بهبود انقباض عضلات به خصوص در بزرگسالان و ورزشکاران به وسیله راه کارهای تخصصی فیزیوتراپی و همچنین فیزیوتراپی کلیه مشکلات مفصلی و عضلانی با کلینیک فیزیوتراپی دایان تماس بگیرید.
در انتها شماره تماسهای کلینیک فیزیوتراپی دایان جهت دریافت نوبت حضوری فیزیوتراپی مچ دست و فیزیوتراپی در منزل : 02122786049 – 09128340536