فیزیوتراپی شانه شکسته

شانه، با ساختار پیچیده و دامنه حرکتی بی‌نظیرش، به ما امکان انجام طیف وسیعی از فعالیت‌ها، از کارهای ظریف روزمره تا حرکات قدرتی و ورزشی را می‌دهد. اما همین تحرک بالا، آن را در معرض آسیب‌هایی چون شکستگی قرار می‌دهد. شکستگی شانه، چه در استخوان بازو (پروکسیمال هومروس)، چه کتف (اسکاپولا) و یا ترقوه (کلاویکولا)، می‌تواند به طور ناگهانی عملکرد شما را مختل کرده و کیفیت زندگی‌تان را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

پس از شکستگی، دوره بی‌حرکتی اولیه برای جوش خوردن استخوان ضروری است، اما این بی‌حرکتی شمشیر دولبه است. عدم شروع به موقع و صحیح فیزیوتراپی شانه شکسته، خطر عوارض ناتوان‌کننده‌ای مانند شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder)، محدودیت دائمی دامنه حرکتی، ضعف عضلانی شدید و حتی بدجوش خوردن استخوان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

این مطلب، با تکیه بر آخرین دستورالعمل‌های بالینی بین‌المللی (۲۰۲۴-۲۰۲۵) و تجربیات عملی متخصصان کلینیک فیزیوتراپی دایان، به شما کمک می‌کند تا مسیر بهبودی پس از شکستگی شانه را بهتر بشناسید و نقش حیاتی توانبخشی شکستگی شانه را در بازگشت به زندگی فعال درک کنید. هدف ما ارائه اطلاعات کاربردی و علمی است تا شما نقشی فعال در روند درمان خود داشته باشید.

آناتومی شانه: چرا این مفصل پیچیده و مستعد آسیب است؟

برای درک بهتر شکستگی و روند فیزیوتراپی شانه شکسته، نگاهی کوتاه به آناتومی این ناحیه ضروری است. کمربند شانه‌ای از سه استخوان اصلی تشکیل شده است:

1. استخوان بازو (Humerus): بخش بالایی این استخوان (سر هومروس) که شکلی گرد دارد، در حفره کم‌عمق گلنوئید در استخوان کتف قرار می‌گیرد و مفصل اصلی شانه یا مفصل گلنوهومرال (Glenohumeral Joint) را می‌سازد. این مفصل، عامل اصلی دامنه حرکتی وسیع شانه است. شکستگی‌های پروکسیمال هومروس (نزدیک به مفصل شانه) بسیار شایع هستند.
2. استخوان کتف (Scapula): استخوانی پهن و سه‌گوش در پشت قفسه سینه است که حفره گلنوئید را در خود جای داده و سطح وسیعی برای اتصال عضلات فراهم می‌کند. کتف روی قفسه سینه می‌لغزد و مفصل اسکاپولوتوراسیک (Scapulothoracic Articulation) را ایجاد می‌کند که نقش حیاتی در ریتم حرکتی شانه دارد.
3. استخوان ترقوه (Clavicle): این استخوان S شکل، کتف را به جناغ سینه متصل کرده و مانند یک پایه عمل می‌کند. مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC Joint) محل اتصال ترقوه به زائده آکرومیون کتف است.

پایداری و حرکت این مجموعه توسط شبکه پیچیده‌ای از لیگامان‌ها (رباط‌ها) و عضلات تامین می‌شود. مهم‌ترین گروه عضلانی، عضلات کلاهک چرخاننده (Rotator Cuff) هستند که شامل چهار عضله (سوپرااسپیناتوس، اینفرااسپیناتوس، ترس مینور و ساب‌اسکاپولاریس) می‌باشند. این عضلات سر هومروس را در حفره گلنوئید متمرکز نگه داشته و حرکات چرخشی و بالا بردن بازو را کنترل می‌کنند. عضله بزرگ دلتوئید (Deltoid) نیز نقش اصلی در بالا بردن بازو در جهات مختلف دارد. عضلات اطراف کتف (مانند تراپزیوس، سراتوس قدامی، رومبوئیدها) نیز برای حرکت و ثبات کتف ضروری هستند. آسیب به هر یک از این ساختارها در اثر شکستگی، می‌تواند کل عملکرد شانه را تحت تأثیر قرار دهد.

انواع رایج شکستگی‌های شانه

شکستگی می‌تواند در هر یک از استخوان‌های شانه رخ دهد، اما برخی انواع شایع‌تر هستند:

۱. شکستگی پروکسیمال هومروس (Proximal Humerus Fracture)

• شیوع: شایع‌ترین نوع شکستگی شانه، به خصوص در افراد مسن (بالای ۵۰-۶۰ سال) و بیشتر در زنان به دلیل پوکی استخوان. اغلب ناشی از زمین خوردن روی دست یا شانه است.
• طبقه‌بندی: معمولاً بر اساس طبقه‌بندی Neer بر حسب تعداد قطعات اصلی شکسته شده (سر هومروس، برجستگی بزرگ، برجستگی کوچک، تنه هومروس) و میزان جابجایی یا زاویه‌دار شدن آن‌ها تقسیم‌بندی می‌شود (یک تکه، دو تکه، سه تکه، چهار تکه).
• درمان: شکستگی‌های بدون جابجایی یا با جابجایی کم (یک تکه) معمولاً به صورت غیرجراحی و با استفاده از آویز دست (Sling) و شروع زودهنگام فیزیوتراپی شانه شکسته درمان می‌شوند. شکستگی‌های با جابجایی زیاد یا چند تکه‌ای، اغلب نیاز به جراحی برای جااندازی و تثبیت داخلی با پلاک و پیچ یا حتی تعویض مفصل شانه (در موارد بسیار شدید) دارند.

۲. شکستگی کتف (Scapula Fracture)

• شیوع: نسبتاً نادر است (کمتر از ۱٪ تمام شکستگی‌ها) و معمولاً ناشی از ضربات بسیار شدید و پرانرژی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع زیاد یا ضربه مستقیم شدید است.
• محل: می‌تواند در بدنه کتف، گردن کتف یا حفره گلنوئید رخ دهد.
• آسیب‌های همراه: به دلیل نیروی زیاد لازم برای شکستن کتف، این شکستگی‌ها اغلب با آسیب‌های دیگری مانند شکستگی دنده‌ها، آسیب ریه (پنوموتوراکس)، آسیب شبکه بازویی (براکیال پلکسوس) و شکستگی‌های دیگر همراه هستند.
• درمان: بسیاری از شکستگی‌های کتف (به خصوص بدنه) بدون جابجایی بوده و به صورت غیرجراحی درمان می‌شوند. شکستگی‌های گردن یا گلنوئید با جابجایی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. فیزیوتراپی شانه شکسته در این موارد بر بازیابی حرکت کتف و هماهنگی آن با بازو تمرکز دارد.

۳. شکستگی ترقوه (Clavicle Fracture)

• شیوع: بسیار شایع، به خصوص در افراد جوان، ورزشکاران (فوتبال، هاکی، دوچرخه‌سواری) و کودکان، معمولاً ناشی از زمین خوردن روی شانه یا دست باز.
• محل: اغلب در یک‌سوم میانی استخوان ترقوه رخ می‌دهد.
• درمان: اکثر شکستگی‌های ترقوه (حدود ۸۵٪) بدون جابجایی یا با جابجایی کم بوده و با استفاده از آویز دست یا بانداژ ۸ شکل و فیزیوتراپی شانه شکسته درمان می‌شوند. موارد با جابجایی زیاد، کوتاه‌شدگی قابل توجه یا شکستگی‌های باز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

نکته کلیدی: نوع شکستگی، محل آن، میزان جابجایی، سن بیمار، سطح فعالیت و روش درمان اولیه (جراحی یا غیرجراحی)، همگی عواملی هستند که برنامه فیزیوتراپی شانه شکسته شما را منحصر به فرد می‌کنند.

چرا فیزیوتراپی پس از شکستگی شانه حیاتی است؟

ممکن است فکر کنید پس از جوش خوردن استخوان، همه چیز تمام شده است. اما واقعیت این است که دوره پس از شکستگی، آغاز چالش جدیدی است. بی‌حرکتی شانه، حتی برای چند هفته، می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• سفتی و خشکی مفصل (Stiffness): کپسول مفصلی شانه (بافت همبندی که مفصل را احاطه کرده) به سرعت ضخیم و چسبنده می‌شود (فرایندی شبیه به شانه یخ‌زده). این چسبندگی‌ها دامنه حرکتی را به شدت محدود می‌کنند.
• تحلیل عضلانی (Muscle Atrophy): عضلات شانه، به خصوص روتاتور کاف و دلتوئید، به دلیل عدم استفاده به سرعت ضعیف و کوچک می‌شوند.
• کوتاهی بافت نرم: تاندون‌ها و لیگامان‌ها انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند.
• اختلال در الگوی حرکتی (Altered Biomechanics): بدن برای جبران درد و محدودیت، الگوهای حرکتی نادرستی را اتخاذ می‌کند که می‌تواند منجر به مشکلات ثانویه در گردن، کمر یا شانه دیگر شود.
• درد مزمن: به دلیل التهاب، سفتی و ضعف.

شواهد علمی اهمیت فیزیوتراپی را تایید می‌کنند:

• مطالعات متعدد نشان داده‌اند که شروع برنامه توانبخشی شکستگی شانه تحت نظر فیزیوتراپیست منجر به کاهش درد (تا ۴۰٪ در ۴ هفته اول) و کاهش نیاز به مسکن می‌شود.
• بیمارانی که فیزیوتراپی منظم دریافت می‌کنند، به طور متوسط ۳۰ درجه یا بیشتر دامنه حرکتی در جهات کلیدی (مانند بالا بردن دست به جلو و به پهلو) در مقایسه با گروه کنترل طی سه ماه اول به دست می‌آورند.
• شروع زودهنگام حرکات کنترل‌شده (تحت نظر فیزیوتراپیست) به ویژه در افراد مسن، خطر ابتلا به شانه یخ‌زده را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
• فیزیوتراپی به بازگشت سریع‌تر و ایمن‌تر به فعالیت‌های روزمره، شغلی و ورزشی کمک می‌کند.

بنابراین، فیزیوتراپی شانه شکسته یک انتخاب نیست، بلکه بخش ضروری و جدایی‌ناپذیر از فرآیند درمان برای دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است.

اهداف توانبخشی در فازهای مختلف پس از شکستگی شانه

برنامه فیزیوتراپی شانه شکسته به صورت فازبندی شده پیش می‌رود و اهداف در هر فاز متفاوت است. زمان‌بندی این فازها تقریبی است و به نوع شکستگی، روش درمان و پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد و توسط جراح و فیزیوتراپیست تعیین می‌شود.

فاز ۱: فاز محافظت اولیه (معمولاً هفته ۰ تا ۴-۶)

• هدف اصلی: کنترل درد و التهاب، محافظت از محل شکستگی، جلوگیری از تحلیل شدید عضلانی و حفظ تحرک مفاصل اطراف.
• مداخلات:
  • استفاده صحیح از آویز دست (Sling): آموزش نحوه پوشیدن و درآوردن صحیح آویز.
  • مدیریت درد و تورم: استفاده از یخ به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه چند بار در روز، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) با استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی موجود در کلینیک دایان. وضعیت‌دهی مناسب برای کاهش فشار (مثلاً خوابیدن به پشت با قرار دادن بالش زیر آرنج). استفاده از کامپرشن تراپی (طب فشاری) در کلینیک دایان برای کاهش تورم شدید اولیه.
  • حفظ تحرک مفاصل مجاور: انجام فعال تمرینات دامنه حرکتی کامل برای آرنج، مچ دست و انگشتان دست آسیب‌دیده چندین بار در روز.
  • حرکات پاندولی (Codman’s Pendulum Exercises): خم شدن از کمر و اجازه دادن به بازو برای آویزان شدن و انجام حرکات دایره‌ای کوچک با نیروی جاذبه (بدون انقباض فعال عضلات شانه). این کار به کاهش درد، افزایش جریان خون و جلوگیری از چسبندگی خفیف کمک می‌کند.
  • انقباضات ایزومتریک ملایم: انقباض عضلات شانه (دلتوئید، روتاتور کاف، بایسپس، ترایسپس) بدون حرکت دادن مفصل، برای حفظ مسیر عصبی و جلوگیری از آتروفی شدید. این تمرینات باید بدون درد انجام شوند. تحریک الکتریکی عضلانی (NMES) با دستگاه‌های الکتروتراپی کلینیک دایان می‌تواند به حفظ حجم و فعالیت عضلانی در این فاز کمک کند.

فاز ۲: فاز حرکت فعال کمکی و فعال اولیه (معمولاً هفته ۴-۶ تا ۸-۱۰)

• هدف اصلی: افزایش تدریجی دامنه حرکتی فعال و غیرفعال شانه، بهبود فعالیت عضلانی، کاهش وابستگی به آویز دست.
• مداخلات:
  • کاهش تدریجی استفاده از آویز دست: طبق دستور جراح و فیزیوتراپیست.
  • تمرینات دامنه حرکتی فعال کمکی (Active-Assisted ROM – AAROM): بیمار با کمک دست سالم، چوب‌دستی (Wand/Cane)، یا سیستم قرقره سقفی (Pulley System)، بازوی آسیب‌دیده را در دامنه حرکتی مشخص و بدون درد حرکت می‌دهد (مانند بالا بردن دست به جلو، به پهلو و چرخش).
  • شروع تمرینات دامنه حرکتی فعال (Active ROM – AROM): انجام حرکات شانه توسط خود بیمار در دامنه بدون درد، ابتدا در حالت خوابیده (با حذف جاذبه) و سپس در حالت نشسته یا ایستاده.
  • ماساژ و تکنیک‌های بافت نرم: ماساژ ملایم برای کاهش اسپاسم عضلانی. ماساژ عمقی عرضی (Cross-Friction Massage) روی نواحی مستعد چسبندگی (با احتیاط و پس از اطمینان از جوش‌خوردگی اولیه).
  • تمرینات ثبات کتف (Scapular Stabilization): فعال‌سازی عضلات کنترل‌کننده کتف (مانند سراتوس قدامی، تراپزیوس تحتانی) با تمریناتی مانند بالا انداختن شانه، عقب بردن کتف‌ها، و تمرینات روی دیوار (Wall Slides) در دامنه محدود.
  • استفاده از مدالیته‌های تکمیلی: لیزر پرتوان (High Power Laser) و تکارتراپی (Tecar Therapy) در کلینیک دایان می‌توانند به کاهش درد، التهاب مزمن و تسریع ترمیم بافت‌های نرم کمک کرده و انعطاف‌پذیری را افزایش دهند. مگنت‌تراپی (Magnet Therapy) نیز برای کمک به فرآیند ترمیم استخوان و کاهش درد به کار می‌رود.

فاز ۳: فاز تقویت پیشرونده (معمولاً هفته ۸-۱۰ تا ۱۲-۱۶)

• هدف اصلی: بازیابی قدرت کامل عضلات شانه و کتف، دستیابی به دامنه حرکتی کامل یا نزدیک به کامل، بهبود کنترل عصبی-عضلانی.
• مداخلات:
  • تمرینات مقاومتی پیشرونده: شروع با استفاده از کش‌های مقاومتی (Theraband) با مقاومت کم (زرد، قرمز) و پیشرفت تدریجی به مقاومت‌های بالاتر (سبز، آبی، مشکی). انجام تمرینات برای تمام گروه‌های عضلانی شانه (دلتوئید، روتاتور کاف) و کتف (Rowing, Scaption, Internal/External Rotation). سپس استفاده از وزنه‌های آزاد (دمبل) با وزن کم (۰.۵ تا ۳ کیلوگرم) و افزایش تدریجی وزن.
  • تمرینات زنجیره حرکتی بسته (Closed Kinetic Chain – CKC): تمریناتی که دست روی یک سطح ثابت قرار دارد (مانند Plank روی دیوار یا زمین، تمرینات روی توپ سوئیسی). این تمرینات به بهبود ثبات مفصل و فعال‌سازی همزمان عضلات کمک می‌کنند.
  • تمرینات زنجیره حرکتی باز (Open Kinetic Chain – OKC): تمرینات با وزنه یا کش که دست آزادانه در فضا حرکت می‌کند (مانند Overhead Press, Biceps Curl, Triceps Extension).
  • تمرینات عملکردی و الگو-محور: تمریناتی که حرکات روزمره یا شغلی را شبیه‌سازی می‌کنند (مانند Push-Pull, Diagonal patterns).
  • موبیلیزاسیون مفصلی (Joint Mobilization): در صورت وجود محدودیت حرکتی ناشی از سفتی کپسول، فیزیوتراپیست ممکن است از تکنیک‌های دستی موبیلیزاسیون با درجات بالاتر (III و IV) برای افزایش لغزش مفصل گلنوهومرال، آکرومیوکلاویکولار و حرکت کتف استفاده کند.

فاز ۴: فاز بازگشت به فعالیت (معمولاً ماه ۳-۴ به بعد)

• هدف اصلی: آماده‌سازی بیمار برای بازگشت ایمن به فعالیت‌های سطح بالاتر، ورزشی یا شغلی سنگین.
• مداخلات:
  • تمرینات پیشرفته قدرتی و استقامتی: افزایش شدت و حجم تمرینات مقاومتی.
  • تمرینات پلایومتریک (Plyometrics): تمرینات توانی و انفجاری (در صورت نیاز برای ورزشکاران) مانند پرتاب و گرفتن توپ طبی (Medicine Ball)، Wall Throws. این تمرینات فقط پس از بازیابی کامل قدرت و دامنه حرکتی و تحت نظر فیزیوتراپیست انجام می‌شوند.
  • تمرینات ویژه ورزشی یا شغلی: شبیه‌سازی حرکات خاص مورد نیاز در ورزش یا شغل بیمار (مانند حرکات پرتابی، بلند کردن بار بالای سر).
  • ارزیابی آمادگی برای بازگشت: استفاده از تست‌های عملکردی مانند تست ثبات اندام فوقانی در زنجیره بسته (Closed Kinetic Chain Upper Extremity Stability Test – CKCUEST) برای ارزیابی پایداری و استقامت شانه.
  • آموزش و مشاوره: ارائه مشاوره در مورد نحوه بازگشت تدریجی به فعالیت، تکنیک‌های صحیح انجام حرکات پرخطر و پیشگیری از آسیب مجدد. فیدبک ویدئویی از حرکات بیمار می‌تواند مفید باشد.

اهمیت شروع زودهنگام حرکت (Early Mobilization)

یکی از بحث‌های مهم در فیزیوتراپی شانه شکسته، زمان بهینه برای شروع حرکت است. شواهد جدید (متاآنالیزهای ۲۰۲۴-۲۰۲۵) به طور فزاینده‌ای از شروع زودهنگام حرکات کنترل‌شده حمایت می‌کنند، البته با در نظر گرفتن نوع شکستگی و پایداری آن:

• شکستگی‌های پایدار و بدون جابجایی (درمان غیرجراحی): در این موارد، شروع حرکات پاندولی و حتی AAROM ملایم در دامنه محدود، اغلب از روزهای اول یا هفته اول پس از آسیب، تحت نظر فیزیوتراپیست، ایمن و مفید است. این کار به کاهش درد، جلوگیری از سفتی شدید و تسریع بهبودی کمک می‌کند.
• شکستگی‌های ناپایدار یا پس از جراحی (تثبیت با پلاک/پیچ): در این موارد، معمولاً یک دوره بی‌حرکتی اولیه (۲ تا ۴ هفته) برای تشکیل کال استخوانی اولیه لازم است. شروع حرکات (ابتدا PROM و پاندولی، سپس AAROM) معمولاً از هفته دوم تا چهارم پس از جراحی، طبق پروتکل جراح و فیزیوتراپیست، آغاز می‌شود.

نکته حیاتی: هیچ توصیه یکسانی برای همه وجود ندارد. برنامه شروع حرکت باید کاملاً شخصی‌سازی شده و بر اساس وضعیت بالینی بیمار، عکس‌های رادیولوژی و نظر تیم درمان (جراح و فیزیوتراپیست) تنظیم شود. اصل کلی این است: هرچه بی‌حرکتی طولانی‌تر باشد، خطر چسبندگی مفصل و سفتی دائمی بیشتر می‌شود.

تکنیک‌های کلیدی در فیزیوتراپی شانه شکسته

فیزیوتراپیست از مجموعه متنوعی از تکنیک‌ها برای دستیابی به اهداف فیزیوتراپی شانه استفاده می‌کند:

• تمرینات دامنه حرکتی (ROM Exercises):
  • Passive ROM (PROM): حرکت دادن مفصل توسط فیزیوتراپیست بدون کمک بیمار (مفید در فاز اولیه و برای غلبه بر سفتی). حرکت در صفحه اسکاپولا (Scaption) اغلب راحت‌ترین و کم‌فشارترین حرکت برای مفصل گلنوهومرال است.
  • Active-Assisted ROM (AAROM): حرکت مفصل توسط بیمار با کمک خارجی (دست دیگر، چوب، قرقره).
  • Active ROM (AROM): حرکت فعال مفصل توسط خود بیمار.
• تمرینات تقویتی (Strengthening Exercises):
  • Isometrics: انقباض عضله بدون تغییر طول آن (مفید در فاز اولیه).
  • Isotonics (Concentric/Eccentric): تمرینات با مقاومت (کش، وزنه) که طول عضله تغییر می‌کند.
  • Closed Kinetic Chain (CKC) & Open Kinetic Chain (OKC): شرح داده شده در بخش فازها.
• تکنیک‌های دستی (Manual Therapy):
  • Joint Mobilization: تکنیک‌های دستی برای بهبود حرکت و کاهش درد مفاصل (گلنوهومرال، AC، اسکاپولوتوراسیک).
  • Soft Tissue Mobilization/Massage: برای کاهش تنش عضلانی، بهبود گردش خون و کاهش چسبندگی بافت نرم.
• مدالیته‌های الکتروتراپی و فیزیکی (در کلینیک دایان):
  • لیزر پرتوان (HPLT): کاهش درد، التهاب و تسریع ترمیم بافت.
  • تکارتراپی: افزایش گردش خون، کاهش درد و اسپاسم، بهبود انعطاف‌پذیری بافت.
  • مگنت‌تراپی: کمک به ترمیم استخوان و کاهش درد.
  • الکتروتراپی (TENS/NMES): TENS برای کنترل درد، NMES برای جلوگیری از آتروفی و بازآموزی عضلانی.
  • اولتراسوند تراپی (Ultrasound Therapy): کاربرد کلاسیک برای کاهش درد و التهاب موضعی و بهبود ترمیم بافت (با احتیاط روی محل شکستگی تازه).
  • کامپرشن تراپی: برای کنترل ادم (تورم) شدید.
  • گرما درمانی (Heat Therapy): استفاده از پک‌های گرمای مرطوب قبل از تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری بافت (در فازهای بعدی).
  • سرما درمانی (Cryotherapy): استفاده از یخ پس از تمرین برای کاهش درد و التهاب.
• تکنیک‌های دیگر:
  • تپینگ کینزیولوژیک (Kinesiology Taping): ممکن است برای کاهش تورم، بهبود حس عمقی یا حمایت ملایم استفاده شود.
  • آموزش (Education): آموزش بیمار در مورد وضعیت بیماری، روند بهبودی، نحوه انجام تمرینات خانگی و راهبردهای خودمراقبتی.

مراقبت‌های خانگی و اصول ارگونومی روزمره

رعایت نکات زیر در خانه و محیط کار به تسریع بهبودی و جلوگیری از آسیب مجدد کمک می‌کند:

• وضعیت خواب: ترجیحاً به پشت بخوابید و یک بالش کوچک زیر آرنج دست آسیب‌دیده قرار دهید تا شانه در وضعیت کمی دور شده (ابداکشن خفیف) و راحت قرار گیرد. از خوابیدن روی شانه آسیب‌دیده خودداری کنید.
• بلند کردن اجسام: طبق دستور فیزیوتراپیست، از بلند کردن اجسام سنگین (معمولاً بیش از ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم در ۶-۸ هفته اول) با دست آسیب‌دیده جداً خودداری کنید.
• پوشیدن لباس: هنگام لباس پوشیدن، ابتدا آستین لباس را از دست آسیب‌دیده رد کنید و هنگام درآوردن، ابتدا دست سالم را خارج کنید. این کار از چرخش و بالا بردن بیش از حد شانه جلوگیری می‌کند. از لباس‌های گشاد و دکمه‌دار در جلو استفاده کنید.
• تنظیم محیط کار: اگر کار شما پشت میز نشینی است، ارتفاع صندلی و میز خود را طوری تنظیم کنید که آرنج‌ها زاویه ۹۰ درجه داشته باشند و صفحه‌کلید هم‌سطح یا کمی پایین‌تر از آرنج باشد. از قوز کردن یا بالا انداختن شانه‌ها خودداری کنید.
• استفاده از یخ و گرما: در ۴۸-۷۲ ساعت اول پس از آسیب یا جراحی، استفاده از یخ برای کنترل درد و تورم توصیه می‌شود. پس از کاهش التهاب حاد، استفاده از گرمای مرطوب (مانند حوله گرم یا دوش آب گرم) قبل از انجام تمرینات کششی می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمک کند.
• تغییر وضعیت مکرر: از نشستن یا ایستادن در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی خودداری کنید. هر ۳۰ دقیقه وضعیت خود را تغییر دهید و حرکات کششی ملایم برای گردن و شانه‌ها انجام دهید. آویزان ماندن طولانی مدت بازو می‌تواند جریان خون را کاهش دهد.

تغذیه، مکمل‌ها و سبک زندگی برای ترمیم بهتر استخوان

ترمیم شکستگی یک فرآیند انرژی‌بر است و نیاز به مواد مغذی کافی دارد:

• پروتئین کافی: پروتئین برای ساخت کلاژن (داربست استخوان) و بازسازی عضلات ضروری است. مصرف روزانه ۱.۲ تا ۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن توصیه می‌شود (منابع خوب: گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات، مغزها).
• کلسیم و ویتامین D۳: کلسیم ماده اصلی معدنی استخوان است و ویتامین D برای جذب کلسیم از روده ضروری است. روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم (از لبنیات، سبزیجات برگ سبز تیره، بادام) و حداقل ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) ویتامین D۳ (از نور خورشید، ماهی‌های چرب، تخم مرغ غنی‌شده، مکمل) توصیه می‌شود.
• ویتامین C: برای سنتز کلاژن ضروری است (منابع خوب: مرکبات، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی).
• ویتامین K۲ و منیزیم: ویتامین K۲ به هدایت کلسیم به سمت استخوان‌ها کمک می‌کند و منیزیم در متابولیسم کلسیم و عملکرد عضلات نقش دارد. مصرف مکمل‌های ترکیبی یا منابع غذایی (سبزیجات برگ سبز برای K۲، مغزها، دانه‌ها، حبوبات برای منیزیم) مفید است.
• روی و مس: این مواد معدنی کمیاب نیز در فرآیند ترمیم استخوان نقش دارند.
• اجتناب از سیگار و الکل: سیگار کشیدن جریان خون به استخوان‌ها را کاهش داده و روند جوش خوردن را به طور قابل توجهی به تاخیر می‌اندازد. مصرف زیاد الکل نیز برای سلامت استخوان مضر است.
• فعالیت هوازی پایین‌تنه: تا زمانی که قادر به انجام فعالیت‌های هوازی معمول نیستید، انجام فعالیت‌های سبک برای پایین‌تنه مانند پیاده‌روی (در صورت امکان و ایمن بودن) یا دوچرخه ثابت، به بهبود گردش خون کلی بدن، ترشح هورمون‌های مفید برای ترمیم و حفظ سلامت عمومی کمک می‌کند.

علائم هشدار (Red Flags): چه زمانی باید فوراً به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کرد؟

در طول دوره بهبودی، مراقب علائم زیر باشید و در صورت بروز هر یک، فوراً با پزشک یا فیزیوتراپیست خود تماس بگیرید:

• افزایش شدید و ناگهانی درد: به‌ویژه دردی که با استراحت یا مسکن‌های معمول بهبود نمی‌یابد یا شما را از خواب بیدار می‌کند.
• درد تیرکشنده، سوزشی یا گزگز شدید و پیشرونده: که به سمت بازو، ساعد یا انگشتان انتشار می‌یابد (می‌تواند نشانه فشار یا آسیب عصبی باشد).
• احساس بی‌حسی یا ضعف ناگهانی و پیشرونده در دست یا انگشتان.
• صدای تق‌تق (Clicking/Popping) یا احساس ساییدگی (Grinding) شدید و دردناک هنگام حرکت دادن شانه.
• تورم، قرمزی، گرمی یا حساسیت غیرعادی در محل شکستگی یا محل برش جراحی (می‌تواند نشانه عفونت یا لخته خون باشد).
• ترشح چرک یا مایع بدبو از محل زخم جراحی.
• تب بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد بدون دلیل مشخص دیگر.
• تغییر شکل واضح در ظاهر شانه یا بازو.
• عدم پیشرفت در دامنه حرکتی یا قدرت علی‌رغم انجام منظم تمرینات طبق برنامه.

نادیده گرفتن این علائم می‌تواند منجر به عوارض جدی شود.

پرسش‌های پرتکرار (FAQ) در مورد فیزیوتراپی شانه شکسته

در اینجا به برخی از سوالات رایج بیماران پاسخ می‌دهیم:

1. چه مدت طول می‌کشد تا شانه‌ام خوب شود؟
   • زمان بهبودی بسیار متغیر است و به نوع شکستگی، سن، سلامت عمومی و پایبندی به برنامه فیزیوتراپی بستگی دارد. جوش خوردن اولیه استخوان معمولاً ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد، اما بازیابی کامل دامنه حرکتی و قدرت ممکن است ۶ ماه تا یک سال یا حتی بیشتر زمان ببرد.
2. آیا فیزیوتراپی شانه شکسته دردناک است؟
   • هدف فیزیوتراپی کاهش درد است، نه افزایش آن. ممکن است در حین انجام برخی تمرینات کششی یا تقویتی کمی احساس ناراحتی یا کشش کنید، اما هرگز نباید درد شدید یا تیز داشته باشید. فیزیوتراپیست برنامه را طوری تنظیم می‌کند که در محدوده تحمل شما باشد. همیشه در مورد سطح درد خود با فیزیوتراپیست صحبت کنید.
3. چه زمانی می‌توانم به سر کار برگردم؟
   • بستگی به نوع شغل شما (کار سبک پشت میز یا کار فیزیکی سنگین) و روند بهبودی‌تان دارد. برای کارهای سبک ممکن است پس از چند هفته بتوانید برگردید (با رعایت اصول ارگونومی)، اما برای کارهای سنگین نیاز به بازیابی قدرت و دامنه حرکتی بیشتری دارید و ممکن است ۳ تا ۶ ماه یا بیشتر طول بکشد.
4. چه زمانی می‌توانم رانندگی کنم؟
   • شما باید بتوانید بدون درد و با کنترل کامل، فرمان را بچرخانید و در مواقع اضطراری واکنش سریع نشان دهید. این معمولاً پس از ۶ تا ۸ هفته امکان‌پذیر می‌شود، اما حتماً قبل از شروع رانندگی با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید و از قوانین شرکت بیمه خود مطلع شوید.
5. آیا لازم است تمام عمر تمرینات شانه را انجام دهم؟
   • پس از اتمام دوره توانبخشی رسمی، ادامه یک برنامه نگه‌دارنده شامل تمرینات کششی و تقویتی منظم (حتی ۲-۳ بار در هفته) برای حفظ دامنه حرکتی و قدرت به دست آمده و پیشگیری از مشکلات آتی بسیار مفید است.
6. آیا شانه من دقیقاً مثل قبل از شکستگی می‌شود؟
   • هدف فیزیوتراپی بازگرداندن حداکثر عملکرد ممکن است. در بسیاری از موارد، به خصوص با درمان و توانبخشی مناسب، عملکرد شانه بسیار خوب و نزدیک به حالت قبل می‌شود. اما در برخی شکستگی‌های شدید، ممکن است کمی محدودیت حرکتی یا ضعف خفیف باقی بماند.
7. آیا به جراحی نیاز دارم؟
   • تصمیم‌گیری در مورد نیاز به جراحی بر عهده جراح ارتوپد و بر اساس نوع و شدت شکستگی است. بسیاری از شکستگی‌های شانه بدون جراحی درمان می‌شوند.
8. نقش دستگاه‌های فیزیوتراپی چیست؟
   • دستگاه‌هایی مانند لیزر پرتوان، تکار، مگنت‌تراپی، TENS و NMES که در کلینیک دایان استفاده می‌شوند، ابزارهای کمکی برای تسریع روند بهبودی، کاهش درد و التهاب، و بهبود عملکرد عضلانی هستند. آن‌ها جایگزین تمرین درمانی و تکنیک‌های دستی نیستند، بلکه مکمل آن‌ها محسوب می‌شوند.

جمع‌بندی و توصیه نهایی: بازگشت به اوج با فیزیوتراپی دایان

فیزیوتراپی شانه شکسته یک سفر تدریجی و نیازمند صبر، پشتکار و همکاری نزدیک بین شما، جراح و فیزیوتراپیست است. این مسیر از مدیریت درد و محافظت در روزهای اول آغاز شده و با بازیابی گام‌به‌گام دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و در نهایت بازگشت به فعالیت‌های دلخواه شما ادامه می‌یابد.

شواهد علمی سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ به وضوح نشان می‌دهند که شروع به موقع حرکت، شخصی‌سازی برنامه تمرینی بر اساس نیازهای فردی و نظارت دقیق و تخصصی فیزیوتراپیست، سه رکن اساسی برای دستیابی به بهترین نتیجه پس از شکستگی شانه هستند. با پیروی از راهنمایی‌های ارائه شده در این مقاله و تعهد به برنامه توانبخشی خود، می‌توانید این دوره چالش‌برانگیز را با موفقیت پشت سر بگذارید.

فیزیوتراپی دایان در پاسداران با افتخار، همراه شما در این مسیر خواهد بود. ما با بهره‌گیری از:

• تیم فیزیوتراپیست‌های متخصص و مجرب در زمینه توانبخشی آسیب‌های ارتوپدی و شانه.
• تجهیزات مدرن و مبتنی بر شواهد شامل لیزر پرتوان (HPLT)، تکارتراپی، مگنت‌تراپی، الکتروتراپی پیشرفته (TENS/NMES)، اولتراسوند و کامپرشن تراپی برای تسریع بهبودی و کاهش درد.
• رویکرد درمانی جامع و فردی‌سازی شده با تمرکز بر ارزیابی دقیق و تنظیم برنامه متناسب با نیازها و اهداف شما.
• تأکید بر آموزش بیمار برای توانمندسازی شما در فرآیند درمان.

متعهد هستیم تا به شما کمک کنیم مسیر توانبخشی شکستگی شانه را کوتاه‌تر، ایمن‌تر و با نتایج پایدارتر طی کنید.

📞 برای دریافت مشاوره و نوبت‌دهی، با شماره تلفن‌های ۰۲۱۲۲۷۸۶۰۴۹ – ۰۹۱۲۸۳۴۰۵۳۶ تماس بگیرید.