فیزیوتراپی شکستگی ترقوه
- مرکز فیزیوتراپی دایان
- آخرین به روزرسانی در ۲۹ شهریور ۱۴۰۴
استخوان ترقوه (کلاویکل)، یک شاهکار مهندسی بیومکانیک است. این استخوان ظریف و S-شکل، تنها اتصال استخوانی مستقیم بین بازو و تنه بدن شماست و مانند یک «شاه‌تیر» یا یک «پل معلق» عمل میکند که به شانه اجازه می‌دهد با قدرت و دامنه حرکتی وسیع حرکت کند. اما همین موقعیت کلیدی، آن را در برابر ضربات و سقوط آسیب‌پذیر میکند. یک لحظه غفلت، یک زمین خوردن با دوچرخه یا یک برخورد در ورزش و این پل حیاتی فرو می‌ریزد. درد شدید، ناتوانی در بلند کردن دست و تغییر شکل ظاهری شانه، همگی نشانه‌هایی از وقوع شکستگی ترقوه هستند.
پس از مراجعه به اورژانس و ثابت کردن استخوان، چه با آتل‌بندی و چه با جراحی، فاز اول درمان به پایان می‌رسد و فرآیند جوش خوردن استخوان آغاز می‌شود. اما اینجاست که یک سوال حیاتی‌تر مطرح می‌شود: آیا این پل، پس از ترمیم، دوباره استحکام و کارایی سابق خود را خواهد داشت؟ پاسخ به این سوال، تقریباً به طور کامل به یک فرآیند بستگی دارد: فیزیوتراپی شکستگی ترقوه. بدون یک برنامه توانبخشی هدفمند، شما با یک پل ترمیم‌شده اما ضعیف، خشک و ناکارآمد روبرو خواهید شد که کل عملکرد دست شما را مختل میکند.
ما در مرکز فیزیوتراپی دایان، با درک کامل پیچیدگی‌های این آسیب، این مطلب را آماده کرده‌ایم تا به شما نشان دهیم چگونه می‌توان این پل حیاتی را قوی‌تر از همیشه بازسازی کرد.
چرا فیزیوتراپی شکستگی ترقوه یک ضرورت مطلق است؟
“استخوان من جوش میخورد، پس چرا باید ماه‌ها به فیزیوتراپی بروم؟” پاسخ در درک این نکته نهفته است که شکستگی فقط یک آسیب استخوانی نیست؛ بلکه یک آسیب به کل سیستم عضلانی-اسکلتی شانه است که عملکرد کل دست را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
جلوگیری از خشکی و محدودیت حرکتی دائمی (Stiffness)
مفصل شانه برای حرکت طراحی شده است. یک دوره بی‌حرکتی طولانی در آتل یا اسلینگ، باعث کوتاه و سفت شدن عضلات، لیگامان‌ها و کپسول مفصلی می‌شود. اگر این خشکی مدیریت نشود، میتواند به یک محدودیت حرکتی دائمی تبدیل شود و شما دیگر هرگز نتوانید دست خود را به طور کامل بالای سر ببرید یا به پشت خود برسانید. فیزیوتراپی شکستگی ترقوه با حرکات کنترل‌شده و تدریجی، از این عارضه جلوگیری میکند.
مبارزه با آتروفی (تحلیل) و مهار شدید عضلانی
عضلات دلتوئید، سینه‌ای، ذوزنقه‌ای و عضلات کلیدی روتاتور کاف، پس از یک دوره بی‌حرکتی در اسلینگ، به سرعت دچار ضعف و تحلیل (آتروفی) می‌شوند. علاوه بر این، درد و التهاب باعث ایجاد یک “مهار عصبی” می‌شود؛ یعنی مغز برای محافظت از مفصل، فرمان انقباض کامل را به این عضلات نمی‌دهد. بدون تمرینات تقویتی هدفمند در طول دوره فیزیوتراپی شکستگی ترقوه، این ضعف باقی مانده و شانه شما هرگز قدرت و پایداری سابق خود را به دست نخواهد آورد.
بازآموزی هماهنگی کتف و شانه (Scapulohumeral Rhythm)
حرکت دادن شانه یک رقص هماهنگ و پیچیده بین استخوان بازو و کتف است. پس از شکستگی ترقوه، این هماهنگی به هم می‌ریزد و بدن الگوهای حرکتی جبرانی و غلطی را یاد می‌گیرد (مانند بالا انداختن کل شانه به جای حرکت روان بازو). چرا این مهم است؟ زیرا یک الگوی حرکتی نادرست، در بلندمدت باعث ساییدگی مفصل، التهاب تاندون‌ها (Tendonitis) و درد مزمن در شانه و حتی گردن می‌شود. این ارتباط نزدیک بین گردن و شانه در مطلب فیزیوتراپی گردن برای کارمندان پشت‌میزنشین نیز بررسی شده است.
مراحل جامع و فازبندی شده فیزیوتراپی شکستگی ترقوه
برنامه توانبخشی یک مسیر تدریجی و علمی است. عجله کردن در این مسیر میتواند منجر به درد، التهاب و حتی عدم جوش خوردن صحیح استخوان (Non-union) شود.
فاز ۱: فاز محافظت اولیه و کنترل التهاب (معمولاً هفته ۰ تا ۴)
می‌دانیم هفتههای اول پس از شکستگی با درد، تورم، صدای ناخوشایند خرت خرت استخوان (crepitus) و احساس آسیب‌پذیری همراه است. هدف اصلی در این فاز، مدیریت این علائم و فراهم کردن بهترین محیط ممکن برای ترمیم استخوان است. شانه شما در این مدت باید در اسلینگ استراحت مطلق داشته باشد.
- اهداف اصلی: کاهش درد و ورم، محافظت از محل شکستگی، حفظ دامنه حرکتی مفاصل مجاور.
- تمرینات و مداخلات فیزیوتراپی:
- یخ‌درمانی: قرار دادن پک یخ روی ناحیه برای ۱۵ دقیقه، هر ۲-۳ ساعت.
- تمرینات فعال مفاصل دورتر: شما باید روزانه چندین بار مچ دست و آرنج خود را به طور کامل خم و راست کنید و انگشتان خود را مشت کرده و باز کنید. چرا؟ این کار از خشکی این مفاصل جلوگیری کرده و به پمپاژ خون و کاهش ورم در کل دست کمک میکند. (روزانه ۳ ست ۱۰ تکراری)
- فشار دادن توپ استرس: به آرامی یک توپ نرم را در دست خود برای ۵ ثانیه فشار دهید و رها کنید. (۱۰-۱۵ تکرار، چند بار در روز)
- معیارهای خروج از این فاز: کاهش قابل توجه درد در حالت استراحت، اجازه پزشک برای کنار گذاشتن اسلینگ (برای تمرین) و شروع حرکات ملایم شانه.
فاز ۲: فاز بازیابی حرکت پسیو و اکتیو-اسیستد (معمولاً هفته ۴ تا ۸)
این مرحله، نقطه عطفی است که شما با احتیاط شروع به حرکت دادن مفصل شانه می‌کنید. حس خشکی و ضعف در این مرحله کاملاً طبیعی است، اما هر درجه از حرکت جدید یک پیروزی است.
- اهداف اصلی: افزایش تدریجی دامنه حرکتی بدون درد، شروع انقباضات ایزومتریک، کاهش وابستگی به اسلینگ در خانه.
- تمرینات فیزیوتراپی:
- حرکات آونگی (Pendulum): از کمر خم شوید، دست را رها کرده و با حرکت بدن (نه عضلات شانه)، آن را به صورت دایره‌های کوچک در جهت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت حرکت دهید. (۲-۳ دقیقه، چند بار در روز)
- حرکات اکتیو-اسیستد با کمک دست سالم: به پشت بخوابید. با دست سالم، مچ دست آسیب‌دیده را گرفته و به آرامی آن را تا جایی که درد اجازه می‌دهد به بالای سر ببرید. (۲ ست ۱۰ تکراری)
- تمرینات ایزومتریک: انقباض ملایم عضلات شانه در مقابل یک مقاومت ثابت (مانند دیوار) بدون ایجاد هیچ حرکتی در مفصل. برای چرخش خارجی، کنار یک دیوار بایستید، آرنج را ۹۰ درجه خم کنید و پشت دست را به دیوار فشار دهید. برای چرخش داخلی، در یک چارچوب در بایستید و کف دست را به چارچوب فشار دهید. (هر کدام ۵ ثانیه نگه دارید، ۱۰ تکرار)
- معیارهای خروج از این فاز: دستیابی به دامنه حرکتی پسیو قابل قبول (مثلاً ۹۰ درجه بالا بردن دست) با حداقل درد و توانایی انجام انقباضات ایزومتریک بدون درد.
فاز ۳: فاز تقویت فعال و بازگشت به عملکرد (معمولاً از هفته ۸-۱۲ به بعد)
این مرحله، فاز هیجان‌انگیز بازسازی قدرت و بازگشت به استقلال است. حالا که استخوان به اندازه کافی جوش خورده، زمان ساختن عضلات و بازآموزی الگوهای حرکتی صحیح فرا رسیده است.
- اهداف: دستیابی به دامنه حرکتی کامل و فعال، تقویت کامل عضلات شانه و کتف، شروع تمرینات عملکردی. (آشنایی با فیزیوتراپی شکستگی کتف)
- مداخلات فیزیوتراپی:
- تمرینات مقاومتی با کش تراباند: این کش‌ها ابزاری عالی برای تقویت هدفمند عضلات روتاتور کاف و دلتوئید هستند. تمریناتی مانند چرخش خارجی، چرخش داخلی و بالا بردن دست در جهات مختلف با مقاومت کش انجام می‌شود. (۳ ست ۱۰-۱۲ تکراری)
- تمرینات با وزنه سبک: شروع کار با دمبل‌های بسیار سبک برای حرکاتی مانند بالا بردن دست از جلو و پهلو.
- تمرینات ثبات‌بخشی کتف (Scapular Stabilization): تمرکز بر تقویت عضلات ذوزنقه‌ای و رومبوئیدها با تمریناتی مانند Rowing با کش. چرا؟ کتف پایه و فونداسیون شانه است. بدون یک کتف باثبات، شانه هرگز به درستی عمل نخواهد کرد.
- تمرینات عملکردی: شبیه‌سازی حرکات روزمره مانند قرار دادن یک وسیله در قفسه بالایی. پروتکل توانبخشی در این مرحله، شباهت‌هایی به فاز نهایی فیزیوتراپی شکستگی شانه دارد.
- معیارهای خروج از این فاز: دامنه حرکتی فعال و کامل، قدرت عضلانی مناسب (حدود ۸۰٪ سمت سالم) و عدم وجود درد در فعالیت‌های روزمره.
دستگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته در فیزیوتراپی شکستگی ترقوه
در کنار تمرین‌درمانی، یک کلینیک مدرن از تکنولوژی برای تسریع فرآیند بهبودی و مدیریت بهتر علائم استفاده میکند. برای آشنایی کلی با این تجهیزات، مطالعه مطلب فیزیوتراپی با دستگاه‌های پیشرفته مفید خواهد بود.
مگنت‌تراپی (Magnet Therapy)
این روش یکی از معدود روش‌هایی است که به طور مستقیم بر ترمیم استخوان تأثیر می‌گذارد. میدان‌های مغناطیسی پالسی (PEMF) با تحریک فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز (استئوبلاست‌ها)، فرآیند تشکیل کالوس استخوانی و جوش خوردن شکستگی را تسریع می‌کنند. این روش در دوره فیزیوتراپی شکستگی ترقوه به ویژه در مواردی که جوش خوردن با تأخیر مواجه است، بسیار ارزشمند است.
لیزر پرتوان (High Power Laser Therapy)
این تکنولوژی با نفوذ عمیق به بافت‌ها، فرآیندهای ترمیم سلولی را تحریک میکند. لیزر پرتوان در محل شکستگی به تسریع جوش خوردن استخوان کمک کرده و مهم‌تر از آن، التهاب و درد بافت‌های نرم اطراف (عضلات و لیگامان‌ها) را به شدت کاهش می‌دهد. جزئیات بیشتر را می‌توانید در مطلب لیزر درمانی در فیزیوتراپی بخوانید.
الکتروتراپی (TENS/IFC)
در فاز حاد که درد و تورم شدید است، استفاده از جریان‌های TENS و IFC یک روش عالی و بدون عارضه برای مدیریت درد است. این دستگاه‌ها با تحریک اعصاب حسی، سیگنال‌های درد را قبل از رسیدن به مغز مسدود می‌کنند (تئوری دروازه درد) و نیاز شما به داروهای مسکن را کاهش می‌دهند.
شاک ویو تراپی (Shockwave Therapy)
این روش معمولاً در مراحل اولیه استفاده نمی‌شود، اما اگر شکستگی دچار تأخیر در جوش خوردن یا “جوش‌نخوردگی” (Non-union) شود، شاک ویو تراپی میتواند با ایجاد ضربات انرژی بالا، فرآیندهای ترمیمی بدن را دوباره فعال کرده و به تحریک استخوان‌سازی و افزایش خون‌رسانی در محل کمک کند.
کلینیک فیزیوتراپی دایان: رویکرد فناورانه به توانبخشی شکستگی ترقوه
در کلینیک فیزیوتراپی دایان، ما می‌دانیم که بهبودی شما پس از شکستگی ترقوه، نیازمند یک برنامه دقیق، علمی و شخصی‌سازی شده است. برنامه فیزیوتراپی شکستگی ترقوه شما در کلینیک ما با یک ارزیابی کامل آغاز می‌شود. ما با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته به صورت هدفمند به شما کمک می‌کنیم. برای مثال، از مگنت‌تراپی برای تسریع جوش خوردن استخوان شما، از لیزر پرتوان برای کنترل التهاب بافت نرم اطراف آن و از الکتروتراپی برای مدیریت موثر درد شما در هفتههای اول بهره می‌بریم. با پیشرفت شما، تمرکز بر روی تمرین‌درمانی پیشرفته با استفاده از تجهیزات مدرن و تکنیک‌های درمان دستی (Manual Therapy) برای بازگرداندن حرکت کامل مفصل و قدرت عضلات معطوف می‌شود. این رویکرد فناورانه در کنار تخصص دستان درمانگران ما، بهبودی ایمن و کامل شما را تضمین میکند.
☎️ برای دریافت مشاوره و نوبت‌دهی، با شماره تلفن‌های ۰۲۱۲۲۷۸۶۰۴۹ – ۰۹۱۲۸۳۴۰۵۳۶ تماس بگیرید.
بایدها و نبایدهای حیاتی در دوره بهبودی
✅ بایدها (کارهایی که موفقیت شما را تضمین می‌کنند):
- باید به اسلینگ خود احترام بگذارید: در هفتههای اول، اسلینگ گران‌بهاترین لباس شماست. استفاده صحیح از آن، از جابجایی قطعات شکسته جلوگیری کرده و به استخوان اجازه ترمیم می‌دهد.
- باید تمرینات خانگی خود را مانند دارو مصرف کنید: پیشرفت واقعی با تکرار روزانه و منظم تمریناتی که فیزیوتراپیست به شما آموزش داده، حاصل می‌شود.
- باید صبور باشید و واقع‌بین: بهبودی شانه یک فرآیند زمان‌بر است. انتظار نداشته باشید یک شبه به حالت اول بازگردید.
- باید به درد به عنوان یک راهنما گوش دهید: کمی ناراحتی حین کشش طبیعی است، اما درد تیز و شدید یک علامت هشدار است.
❌ نبایدها (کارهایی که بهبودی شما را به خطر می‌اندازند):
- نباید در مراحل اولیه اجسام را بلند کنید یا بار حمل کنید: حتی حمل یک کیف دستی با دست آسیب‌دیده میتواند فشار زیادی به محل شکستگی وارد کند.
- نباید از دست جراحی شده برای هل دادن خود استفاده کنید.
- نباید جلسات فیزیوتراپی را به دلیل “احساس بهتر شدن” رها کنید.
- نباید خیلی زود به فعالیت‌های سنگین و ورزش بازگردید.
سوالات متداول (FAQs)
- چه زمانی استخوان ترقوهام جوش میخورد؟ معمولاً جوش خوردن اولیه بین ۴ تا ۶ هفته در کودکان و ۶ تا ۸ هفته در بزرگسالان طول میکشد، اما استحکام کامل استخوان ممکن است چندین ماه زمان ببرد.
- آیا بعد از باز کردن آتل، شانهام باید کاملاً خوب شده باشد؟ خیر، این تازه شروع مرحله اصلی توانبخشی است. پس از باز کردن آتل، شانه شما بسیار ضعیف و خشک خواهد بود و فیزیوتراپی شکستگی ترقوه از این نقطه اهمیت دوچندان پیدا میکند.
- چرا نباید در هفتههای اول دستم را حرکت دهم؟ هرگونه حرکت فعال عضلات شانه میتواند باعث جابجایی قطعات شکسته شده و فرآیند جوش خوردن را مختل کند.
نتیجه‌گیری
شکستگی ترقوه یک آسیب شایع است، اما نباید به یک محدودیت دائمی در زندگی شما تبدیل شود. فیزیوتراپی شکستگی ترقوه بخش حیاتی، علمی و غیرقابل حذف از فرآیند درمان است. این یک سرمایه‌گذاری برای سلامت آینده شانه و کل اندام فوقانی شماست. یک برنامه توانبخشی ساختاریافته نه تنها شما را از درد و محدودیت‌های پس از آسیب رها میکند، بلکه با ساختن یک پایه عضلانی قوی و آموزش الگوهای حرکتی صحیح، شما را در برابر آسیب‌های آینده مقاوم می‌سازد. انتخاب یک مرکز فیزیوتراپی تخصصی و مجهز مانند کلینیک فیزیوتراپی دایان، تضمین‌کننده یک بازگشت ایمن، کامل و پایدار به یک زندگی فعال و بدون محدودیت است.
بفرست برای کسی که نیاز داره ببینه . . .
بیشتر در این رابطه بخوانید
آخرین مقالات در فیزیوتراپی دایان
