فیزیوتراپی اسکولیوز

اسکولیوز نوعی دفورمیتی (تغییر شکل غیرعادی) در ستون فقرات است که موجب یک انحنای غیرعادی C شکل (یک انحنا) یا S شکل (دو انحنا) میشود.

ستون فقرات به صورت کاملا راست و یک دست نیست بلکه به یک یا دو سمت انحنا دارد. سه نوع اسکولیوز وجود دارد که بسته به زمان بروز آن دسته بندی می شوند.

اسکولیوز اطفال از تولد تا سه سالگی، اسکولیوز کودکان بین چهار تا نه سالگی و اسکولیوز نوجوانان از ده سالگی تا زمان توقف رشد رخ میدهد.

بزرگسالان معمولاً دچار اسکولیوز معمولی نمی‌شوند اما ممکن است اسکولیوز از کودکی همراه آنها باقی بماند.

این مقاله به شما کمک می کند که بفهمید:

کدام قسمت از ستون فقرات درگیر این آسیب است؟

• علت این عارضه چیست؟
• چه گزینه های درمانی وجود دارد؟
• فیزیوتراپی چه شیوه هایی برای توانبخشی اسکولیوز دارد؟

آناتومی

کدام بخش از ستون فقرات درگیر این آسیب میشوند؟

ستون فقرات انسان از ۲۴ استخوان به نام مهره تشکیل شده است. مهره ها بر روی یکدیگر انباشته شده و ستون فقرات را میسازند.

ستون فقرات اصلی ترین پشتیبان برای راست نگه داشتن بدن است.

وقتی از پهلو به ستون فقرات نگاه کنیم، سه انحنا مشاهده میشود: ستون فقرات در ناحیه گردن (ستون فقرات گردنی یا سرویکال) کمی به سمت داخل انحنا دارد و انحنای آن در ناحیه قفسه سینه به سمت خارج و در پایین کمر (ناحیه لومبار) مانند ناحیه گردن به سمت داخل است.

درصورت نگاه کردن به ستون فقرات از پشت، مهره ها به شکل یک ستون راست که سر را در مرکز بدن نگه داشته اند، دیده میشود.

مهره ها از قسمت های یکسانی ساخته شده اند. یک بلوک گرد استخوانی به نام بدنه مهره بخش اصلی هر مهره را تشکیل می دهد. 

از گردن به پایین، اندازه هر مهره کمی بیشتر می شود. این افزایش سایز به تعادل و حمایت از ماهیچه های بزرگتری که به قسمت های پایینی ستون فقرات متصل هستند، کمک می کند.

اما هر قسمت از مهره های ناحیه گردن، سینه و پایین کمر، به منظور ایجاد تناسب با عملکرد هر ناحیه خاص از بدن، از نظر آناتومی کمی با یکدیگر تفاوت دارند.

دلایل ایجاد اسکولیوز

اسکولیوز چگونه ایجاد میشود؟

در اغلب اوقات علت اسکولیوز مشخص نمی‌شود.

اگر علت اسکولیوز ناشناخته باشد، اصطلاحاً ایدیوپاتیک نامیده می شود. اسکولیوز ایدیوپاتیک شایعترین نوع اسکولیوز است و حدوداً دو تا سه درصد از جمعیت دچار آن می شوند.

 این مشکل معمولاً ارثی است و در میان دختران بیشتر از پسران شیوع دارد.

اسکولیوز اغلب در اواسط و اواخر دوران کودکی و در زمان رشد سریع کودک اتفاق می افتد.

اسکولیوز می تواند مادرزادی باشد (مشکلی که در بدو تولد وجود دارد) یا در اثر یک عارضه عصبی دیگر مانند فلج مغزی، مهره شکاف یا آتروفی عضلانی ستون فقرات ایجاد شود.

هر قسمت از ستون فقرات ممکن است درگیر اسکولیوز شود اما در اغلب موارد، اول بخش سینه ای و سپس بخش لومبار ستون فقرات آسیب میبیند.

انحراف یا چرخش یک مهره به یک سمت موجب نامتقارن شدن ناحیه میانه کمر، مفاصل ران یا شانه ها خواهد شد.

در ابتدا ممکن است یک انحنای C شکل ایجاد شود و در نتیجه آن شانه‌ها و مفاصل ران در یک طرف به سمت پایین خم شوند.

ستون فقرات در تلاش برای نگه داشتن سر در میانه بدن، ممکن است عدم هماهنگی ایجاد شده را با انحنا دادن قسمت پایین ستون فقرات در جهات دیگر و ایجاد یک انحنای S شکل جبران کند.

شایع‌ترین انحنا در اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادان، در ناحیه پایین قفسه سینه است.

تک انحناها تقریباً همیشه در ناحیه قفسه سینه و با میزان متغیری از چرخش مهره ها ایجاد می شوند.

با چرخش مهره، دنده های متصل به آن جابجا شده و به طور قابل توجهی در یک سمت ستون فقرات برآمده میشوند.

این برآمدگی یا قوزهنگام خم شدن کودک از کمر به سمت جلو، بیشتر نمایان میشود.

اکثر قوس های اسکولیوتیک که پس از دو سالگی ایجاد میشوند (85 در صد)، در سمت راست هستند.

شکل گیری انحنای زیاد در ناحیه قفسه سینه، قبل از پنج سالگی، به احتمال زیاد منجر به عارضه های دیگری خواهد شد.

اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادان با انحنای ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه به سمت چپ، اغلب در میان پسران و قبل از یک سالگی مشاهده می شود.

این نوع اسکولیوز معمولاً بدون هیچ درمانی خود به خود برطرف شده و با بلوغ یا در طی دوره رشد سریع تشدید نمی شود.

اسکولیوز ایدیوپاتیک کودکان در پسران بیشتر از دختران و در سالهای اول زندگی آنها ایجاد می شود.

از آنجا که تکامل رشد اسکلتی در پسران دیرتر از دختران روی می دهد، خطر شکل گیری انحنا بصورت این نوع اسکولیوز در پسران در مقایسه با دختران بیشتر است.

الگوهای معمول انحناها در اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان و کودکان شبیه به یکدیگر هستند و اغلب در آن ها ۲ انحنای اصلی در ناحیه راست قفسه سینه وجود دارد.

علائم اسکولیوز

این عارضه چه علائمی دارد؟

ایجاد انحناهای اسکولیوز بی درد است. ممکن است شخص هیچ تغییری را در ستون فقرات خود حس نکند اما در عوض ممکن است متوجه اندازه نبودن لباس هایش یا عدم توانایی در راست نگه داشتن بدن خود شود.

در کودکان اغلب پدر، مادر یا یک معلم متوجه عدم تقارن میشود.

با شروع انحنای ستون فقرات، بدن خود را طوری تنظیم می کند که سر را در میانه لگن نگه دارد.

در نتیجه این شرایط ممکن است شانه‌ها و مفاصل ران نامتقارن شده و اینطور به نظر آید که یک آستین یا یک طرف شلوار کوتاه تر از طرف دیگر است.

اغلب، چرخش یک مهره دلیل عدم تقارن کمر است، بنابراین شلوار یا دامن به یک سمت می چرخد.

شایعترین نشانه های اسکولیوز عبارتند از:

• عدم تقارن شانه ها
• عدم تقارن مفاصل ران
• عدم همترازی نوک سینه ها
• کج شدن یا متمایل شدن به یک سمت
• برجستگی یا بالا رفتن استخوان های کتف؛ به خصوص در یک سمت
• برامدگی دنده در یک طرف ستون فقرات، بیشترهنگام خم شدن به جلو از کمر قابل مشاهده است.

در صورت وجود یک یا چند مورد از این نشانه ها لازم است یک معاینه پزشکی توسط یک پزشک اطفال، پزشک مراقبت های اولیه، فیزیوتراپیست یا جراح ارتوپدی انجام شود.

اسکولیوز شدید می تواند موجب تحت فشار قرار گرفتن قلب، ریه ها، کبد وسایر ارگانهای داخلی شود.

تشخیص و درمان زودهنگام برای پیشگیری از بروز مشکلات تنفسی و اختلال در عملکرد قلبی-عروقی اهمیت زیادی دارد.

در حالی که گفته می شود اسکولیوز به خودی خود دردناک نیست اما انحنا و چرخش ناشی از آن در ستون فقرات می تواند منجر به دردی شود که ریشه آن در ماهیچه ها، مفاصل و رباط های دیگر است زیرا فشار یا تنش به صورت نامتقارن بر این ساختارها وارد می شود.

تشخیص اسکولیوز

متخصصان حوزه سلامت چگونه این مشکل را تشخیص میدهند؟

اسکولیوز در بسیاری از کودکان توسط یک مربی بهداشت یا فیزیوتراپیست در برنامه سلامت دانش آموزان در مدارس تشخیص داده می شود.

همانطور که در بالا ذکر شد یک آزمایش خم شدن به جلو که تست آدامز نامیده می شود، برای بررسی برجستگی دنده ها یا تغییرات مرتبط با اسکولیوز در ستون فقرات انجام می شود.

طی آزمایش آدامز در حالی که درمانگر ستون فقرات فرد را از پشت چک میکند، بیمار مانند شیرجه زدن در استخر به آرامی ازکمربه جلو خم می شود.

هر کسی که در بررسی های برنامه سلامت مدارس علائم اسکولیوز را داشته باشد، برای معاینه ستون فقرات و بررسی دلایل احتمالی اسکولیوز به پزشک ارجاع داده میشود.

عکس اشعه ایکس برای هر بیماری تجویز نمی‌شود زیرا بیشتر آنها نیاز به تشخیص اسکولیوز ندارند.

صرف‌نظر از انجام عکس برداری با اشعه ایکس، مانع از قرارگیری غیرضروری کودکان در حال رشد در معرض تشعشعات می‌شود.

اما اگر در طول معاینه فیزیکی نشانه های قابل توجهی از عدم تقارن و دیگر تغییرات قابل مشاهده وجود داشته باشد، ممکن است به منظور مشاهده هرگونه انحراف یا چرخش مهره، عکس اشعه ایکس گرفته شود.

 اگر پزشک گمان کند که علت اسکولیوز عفونت، تومور یا مشکلات سیستم عصبی است، احتمالاً دستور انجام MRI داده خواهد شد.

وقتی عکسبرداری اشعه ایکس برای مشاهده انحنا ضروری باشد، پزشک از تکنیکی به نام کوب برای اندازه گیری محل و درجه هر انحنا استفاده می کند.

برای تایید تشخیص اسکولیوز، انحناها باید بیش از 10 درجه باشند.

همچنین برای تشخیص تکامل رشد اسکلتی یا رشد استخوانی باید عکس اشعه ایکس گرفته شود.

برای تعیین متوقف شدن یا نشدن رشد کودک، در بررسی عکس اشعه ایکس گرفته شده از استخوانهای لگن از معیاری به نام Risser sign استفاده می شود.

با مقایسه میزان انحنای ستون فقرات با مرحله رشد استخوانی، مسیر درمان هدایت خواهد شد.

درمان اسکولیوز

چه گزینه های درمانی در دسترس است؟

چند روش درمانی برای درمان اسکولیوز در کودکان وجود دارد. این متد ها شامل استفاده از بریس، ورزش، جراحی یا تنها انجام معاینه و مراقبت هستند.

درمان برای بزرگسالان می تواند به شکل ورزش نیز انجام شود اما تمام درمان ها در صورت شروع هر چه سریع تر، به خصوص قبل از توقف رشد کودک، بیشترین تاثیر را خواهند داشت.

گفته می‌شود که مطالعات نشان داده است ۹۰ درصد از موارد اسکولیوز اطفال به خودی خود برطرف میشوند. به عبارت دیگر “وقتی کودک بزرگ شود خوب می شود”.

انتخاب گزینه های درمانی برای کودکان مبتلا به اسکولیوز با توجه به چندین فاکتور صورت می گیرد، از جمله، سن کودک، درجه انحنای ستون فقرات، تکامل رشد اسکلتی در ستون فقرات و ترجیحات بیمار و خانواده‌اش.

انتخاب بهترین گزینه درمانی تا حد زیادی به درجه و شدت اسکولیوز بستگی دارد.

انجام معاینات فیزیکی و عکسبرداری اشعه ایکس طی یک دوره زمانی، ثابت ماندن یا پیشرفت اسکولیوز را نشان خواهد داد.

انحناهای ۴۵ درجه یا کمتر از آن به احتمال زیاد به روش های محافظه کارانه مانند ورزش یا بریس درمان می‌شوند.

برای درمان انحناهایی که به سرعت در حال تغییر هستند یا زوایای بزرگتر از ۴۵ درجه دارند، احتمالا نیاز به جراحی است.

درمانهای غیر جراحی اسکولیوز

مراقبت

درمان ممکن است چیزی بیش از معاینه‌های منظم نباشد؛ به خصوص اگر زوایا کمتر از ۳۰ درجه و رشد کودک متوقف شده باشد.

درصورت پیشرفت انحنا و رشد سریع کودک یا بیشتر بودن انحنا از 30 درجه، کودک برای انجام ورزش به یک فیزیوتراپیست و برای بستن بریس و نظارت بر پیشرفت عارضه به منظور بررسی نیاز به گزینه های جراحی به یک جراح ارتوپدی ارجاع داده خواهد شد.

بستن بریس

برای کودکانی که سرعت پیشرفت انحناها آهسته است و تشخیص و درمان زودهنگام صورت گرفته است، بستن بریس بهترین نتیجه را خواهد داشت.

بریس ها اکثرا بر روی یک تیشرت تنگ از جنس کتان پوشیده می شوند اما در زیر لباس های دیگر قرار می گیرند.

در طول مدت استفاده از بریس، فعالیت فیزیکی محدود می شود.

دو بریس یا ارتوزی که اغلب برای اسکولیوز استفاده می شوند، بریس میلواکی و بریس بوستون هستند.

 بریس بوستون ارتوز thoracolumbosacral  یا TLSO نیز نامیده می شود. مطالعات نشان داده اند که استفاده از بریس مخصوص اسکولیوز، انحراف انحناها را کنترل و از پیشرفت عارضه پیشگیری می کند.

در اکثر موارد، بستن بریس انحناها را اصلاح نمی کند بلکه تنها جلوی تشدید آن را میگیرد. احتمال کمی وجود دارد که بریس انحناهای بزرگتر از ۴۰ درجه را متوقف کند.

میزان تاثیر استفاده از بریس برای انحناهای تکی در ناحیه قفسه سینه ستون فقرات بیشتر از انحناهای دوتایی است.

بریس میلواکی یک بریس اصلاح کننده است که برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکولیوز استفاده میشود.

این بریس دارای یک کمربند در ناحیه لگن، دو میله راست نگه دارنده در پشت، یک میله راست نگه دارنده در جلو و یک حلقه در پایین جمجمه است.

حلقه بریس از فک پایینی نیز حمایت می کند.

این بریس در اصل از چرم و فلز ساخته می شده است اما حالا در ساخت آن تغییراتی ایجاد شده و از پلاستیک سخت و میله های فلزی ساخته می شود.

پد ها و باند های متصل شده به این فریم برای اعمال نیرو های اصلاحی استفاده می شود.

بریس بوستون که برای درمان اسکولیوز به کار میرود، بسیار شبیه ارتوز میلواکی است.

بریس بوستون تا ناحیه قفسه سینه ستون فقرات کشیده نمی شود و آن میله افقی در جلوی سینه یا حلقه ناحیه گردن را ندارد.

بریس بوستون برای کودکانی که دارای ستون فقرات تکامل نیافته یا انحناهای اسکولیوتیک متوسط در پایین ناحیه قفسه سینه و بالای ناحیه لومبار ستون فقرات هستند، بهترین تاثیر را دارد.

در طول مدت استفاده از بریس کودک قادر نخواهد بود در ورزشهایی مانند ژیمناستیک که نیاز به انعطاف بدنی دارند شرکت کند.

شرکت در ورزش هایی مانند فوتبال، هاکی یا ساکر که تماس فیزیکی زیادی دارند نیز در طول مدت استفاده از بریس ممنوع است.

 بعضی از کودکان با موافقت پزشک شان اجازه پیدا می کنند که هر روز ۲ تا ۳ ساعت بریس را درآورند و در مسابقات ورزشی شرکت کنند اما بریس عموماً تمام مدت پوشیده می شود.

بریس معمولا حداقل برای دو سال یا تا زمانی که دیگر نشانه‌ای از تغییرات بیشتر در عکس های اشعه ایکس نمایان نشود، استفاده می شود.

جراح در فواصل زمانی منظم شرایط کودک شما را بررسی و پیگیری می کند.

ملاقات های بعدی و عکس برداری های مکرر با اشعه ایکس برای کودکی که در حال رشد سریع است یا یک انحنای به سرعت در حال پیشرفت در ستون فقرات دارد، بیشتر مورد نیاز خواهد بود.

بیشتر بخوانید: علت کایفوز یا گوژپشتی Kyphosis + راه های درمان

بیشتر بخوانید: درمان مشکلات اسکلتی و کیفوز (انحراف ستون فقرات) با فیزیوتراپی، دارو و جراحی

برای مشورت با فیزیوتراپیست برای درمان اسکولیوز با روش های فیزیوتراپی و انتخاب بریس مناسب با کلینیک دایان در شمال تهران تماس بگیرید.

شماره تماس های کلینیک دایان: 02122764555 – 09128340536-  02122786049

برای دریافت اطلاعات بیشتر و اطلاع از نحوه خدمات کلینیک با ما تماس بگیرید.

مرکز فیزیوتراپی در شریعتی و قلهک